Zilberman, Beyoğlu Mısır Apartmanı’nda bulunan ana mekânında Zeynep Kayan’ın “sandalye ile ikinci kez” başlıklı kişisel sergisini ağırlıyor. Sergi, Kayan’ın Rijksakademie misafir sanatçı programı sürecinde ürettiği benlik ve tekrar üzerine bir diyalog kuran son dönem işlerini bir araya getiriyor.
Sandalye ile ikinci kez sanatçının geçmiş deneyimleri ziyaret ve tecrübe ederek onlara bir kez daha teşebbüs ettiği tekrar kavramıyla olan yolculuğunu ele alıyor. Sergi bu anlamda benlik, beden ve insanlık hâline dair temaları tekrarın merceğinden araştıran bir iç görü ve de bir otoportre niteliği taşıyor. Kayan’ın uzam, tekrar ve devinime dair sanatsal araştırmaları geleneksel sanat medyumlarının ötesine uzanırken hem varlığın şiirsel boyutlarına hem de gerçeklik ve algı arasında süregiden ve devamlı olarak dönüşen oyuncu ilişkiye dair anlık bir bakış sunuyor.
Sanatçı sergide tekrarı devinim, jest, ses ve dil arasında bir ritim ve tempo oluşturmak için bir araç ve bir ayrıştırma mekanizması olarak kullanıyor. Sandalye ile ikinci kez başlıklı video işinde neredeyse oturur halde, görünmez bir sandalyeye bağlı bir ipi yavaşça kendine doğru çekerken görülüyor. Sanatçının sandalyeyle ilişkilenirken tasvir ettiği bu imge, çalışmalarında tekrarlanan ve daha önce 00’43” (2022) ve 00’38” isimli işlerinde de görülüyor.
Anneanneden Kalan Sandalye
Amsterdam’a taşınmasından önce ürettiği bu video işlerinde kendisine anneannesinden miras kalıp daha önce kendisinin hiç oturmadığı bir sandalyenin anısını yaşatma duygusunu amaçlıyor. Her tekrarlandığında dönüşüme uğrayan ve yeni bir çehre kazanan bu imge, ilk etapta hem bir devinim hem de bir nesne olarak incelenirken, sonraki yorumlarında ve özellikle sanatçının Rijksakademie Open Studios 2023’de gerçekleşen ve gene bir sandalyeyi çekerken görüldüğü ikinci haftada başladım ve hala sandalyeyi çekiyorum (2023) isimli performansında farklı bir nitelik kazanıyor. Sanatçının tekrar tekrar araştırarak adeta yapıtaşlarına ayırdığı bu imge, hareket hâlinde devinime içkin olan ritmik kaymalara bir bakış sunuyor.
Kayan için tekrar kavramı, algıya meydan okuduğu ve tanıdık olanı yabancı kıldığı bir değişim ihtimali… Videolar ve iplerin tavandan sarkıtıldığı mekâna özgü yerleştirme sanatçının daha önce Berlin’de gerçekleşen bir bir iki bir iki üç başlıklı kişisel sergisine de atıfta bulunuyor. Sanatçının iplerle oluşturduğu yerleştirme, mekân içinde seyahat ederek izleyiciyle daha dolaysız bir ilişki kuruyor ve onları sanatçının kişisel alanına davet ediyor.
Mavi Portreler
Sicimler ilk etapta yalnızca video işte yer alan bir öğeyken artık kendinden menkul bir varlık gösteriyor ve kendilerine atanan yerleşik rol, bu şekilde yeniden tanımlanmış oluyor. Bunun yanında sergide sanatçı tarafından kaleme alınan ve rehber anlatı işlevi gören bir hikâye de yer alıyor ve sandalyenin etrafında konumlanan işlerin arasında yeni bağlar örüyor. Sanatsal pratiğine sıklıkla kendi bedenini de dahil eden Kayan’ın sandalyeyle ikinci kez: mavi portreler serisi ise sanatçının işlerinde bir değişmez olan ve siyah, beyaz ve griyle sınırlanan renk paletini sekteye uğratarak genişletiyor.
Kayan’ın benimsediği palette gözlemlenen bu kırılma izleyicinin eserlerle etkileşimini artırırken onların bakışını ve galeri alanı içindeki hareketini de yönlendiriyor. Bu anlamda sandalye ile ikinci kez Kayan’ın kendi pratiği içindeki yolculuğunu tanımlayan ve işlerinde sıklıkla görülen sabit öğeleri sekteye uğratarak tekrar kavramına dair araştırmasını ısrarla sürdürdüğü bir tür anagram işlevi görüyor. Kendi deyimiyle Kayan, “tekrar arzusu ve tekrara içkin arzuyla, bitap düşmekle, şeylerin günlük bazda dönüşümü ve peyderpey ayrışmasıyla, hiçbir yere varmayan bir dansla, yoğunlaşmakla ve kesintisiz sürerek zamana yayılan çelişkilerle” ilgileniyor.
*Zeynep Kayan’ın “sandalye ile ikinci kez” başlıklı sergisi 11 Mayıs’a kadar görülebilir.
