İstanbul Modern, Türkiye fotoğraf tarihinin ustalarına odaklanan sergilerine Ozan Sağdıç ile devam ediyor. Sağdıç’ın 1950’lerden itibaren çalışmalarından geniş bir seçkinin yer aldığı “Ozan Sağdıç: Fotoğrafçının Tanıklığı” adlı sergi; Türkiye’nin sosyal, politik, ekonomik, kültürel ve görsel tarihine de ışık tutuyor. Sergide sanatçının karanlık odasından çıkan baskılar da dahil olmak üzere 127 fotoğraf yer alıyor.
70 yıllık kariyeri boyunca Türkiye’nin görsel arşivinin oluşumunda önemli bir rol üstlenen Ozan Sağdıç, İstanbul ve Ankara başta olmak üzere Anadolu bir uçtan bir uca fotoğraflarıyla kayıt altına alıyor. Çalışmalarındaki konuların çeşitliliği ve insani deneyimler karşısındaki ironik gözlem gücü, Sağdıç’ı 1950’lerden itibaren değişen, dönüşen dünyayla etkileşim halinde şekillenen Türkiye’nin tanığı yapıyor.
“Ozan Sağdıç: Fotoğrafçının Tanıklığı”nda, ülkeye yön veren politikacıların, sanat ve edebiyatın etkin isimlerinin portrelerinin yanı sıra değişimin yaşandığı her alan ve dönemde, çalışanları, eğlenenleri, seyahat edenleri, çocukları kısacası sıradan insanlarla dolu sokak hayatını yansıtan siyah beyaz ve renkli fotoğraflar öne çıkıyor.
Hayat Mecmuası
Sağdıç, Türk basın tarihinde iz bırakan Hayat dergisi ile parlayan fotoğraf kariyeriyle ilgili şunları paylaşıyor:
“Ben İstanbul’a fotoğrafhane çıraklığı yapmak için gelmiştim memleketimden. Bir – iki yıl amatörce çalışmaktaydım. Daha sonra beni İstanbul Umum Fotoğrafçılar Derneği’ne katip yaptılar ve bütün İstanbul’un fotoğrafhanelerini dolaştım. Hepsinden bir şeyler kaptım, öğrendim ve fotoğrafçılığımı genişlettim. O dönem kartpostal elde ederim diye birtakım fotoğraflar çekmiştim ve bir gazetede gördüğüm ilanla gittiğim adres Doğan Kardeş Matbaası’nın üst katıydı. Orada Vedat Nedim Tör, Hikmet Feridun Es ve Şevket Rado fotoğraflarıma baktılar ve on tanesini satın aldılar. Burada vitrinde sergilenen ikinci makinam flexaret alacak bir paraydı o gün aldığım. Ama o gün başka bir teklif daha aldım; Hikmet Feridun Es ‘Biz, bir iki aya kadar hayat mecmuasını tifdruk tekniği ile haftalık olarak çıkaracağız, sen de Babıali tecrübesi olmayan taze bir göz keşfettik, bizimle çalışır mısın?’ dedi. Hayat Mecmuası çıktığı anda ben ve aynı anda Ara Güler ikimiz Hayat Mecmuası’nın iki fotoğrafçısı olduk. Bu ikili dönem üç beş sene devam etti. Daha sonra başka arkadaşlar da geldi. Daha sonra ben Hayat Mecmuası’nın tek temsilcisi olarak on yıl kadar Ankara’da çalıştım. Bu bana Anadolu’yu dolaşma imkanı verdi. Ankara’dan her yer ulaştım. Bol bol fotoğraf çektim, arşivim zenginledi.”
Karanlık Oda Baskıları
Sergide Ozan Sağdıç’ın karanlık odasından çıkan baskılar da dahil olmak üzere 127 fotoğraf yer alıyor. Fotoğrafların üretildiği teknik ve dönem, sergide yer alan vintage baskılar ve Hayat dergisinden örneklerle de aktarılırken, ülkenin 1950’lerden itibaren görsel bir panoraması izleyiciyle buluşuyor. Fotoğrafa başladığı yıllarda dünyada ve Türkiye’de “altın çağını” yaşamaya başlayan foto muhabirliğin ülkedeki en önemli temsilcilerinden biri olan Sağdıç’ın “Fotoğrafçının Tanıklığı” sergisi, aynı zamanda sanatçının çalışmalarının çok yönlülüğüne de işaret ediyor.
Fotografik ve Görsel Bir Yolculuk
İstanbul Modern Yönetim Kurulu Başkanı Oya Eczacıbaşı sergiyle ilgili “Şahin Kaygun, Gökşin Sipahioğlu, Yıldız Moran, Ara Güler, Lütfi Özkök ve Şakir Eczacıbaşı gibi Türkiye’de fotoğrafın önde gelen isimlerinin ardından yine bir ustanın, 70 yıla sığdırdığı çalışmalarından özel bir seçkiye ev sahipliği yapıyoruz. Türkiye’nin en önemli fotoğrafçılarından Ozan Sağdıç’ın ‘Fotoğrafçının Tanıklığı’ adlı sergisi, 100. yılını geride bıraktığımız Cumhuriyetimizin farklı zamanlarına tanıklık eden anları gözler önüne seriyor. Gerek foto muhabiri gerekse fotoğraf sanatçısı olarak, Türkiye’nin kültürel, siyasi ve sosyolojik tarihine de tanıklık eden Sağdıç’ın fotoğrafları, 1950’lerden başlayarak izleyicileri fotografik ve görsel bir yolculuğa çıkarıyor,” diyerek İstanbul Modern’in, fotoğrafın Türkiye ve dünyadaki gelişim ve dönüşümünü kimi zaman ustaların kimi zaman ise genç sanatçıların objektifinden sanatseverlerle buluşturduğuna dikkat çekti.
Keşfedilmeyi Bekleyen Arşiv
İstanbul Modern Fotoğraf Küratörü ve Bölüm Yöneticisi Demet Yıldız Dinçer ile fotoğraf sanatçısı ve yazar Merih Akoğul’un küratörlüğünü üstlendiği sergide Dr. Ruhi Oğuz Sağdıç ise danışman olarak yer alıyor. Demet Yıldız Dinçer, serginin hazırlık sürecinde Ozan Sağdıç’ın yüz binlerce fotoğrafı içeren arşivinden kapsamlı bir seçki yapıldığını belirterek “Sergi, sanatçının çalışmalarının geniş perspektifini gözler önüne sererken, arşivinin keşfedilmeyi bekleyen pek çok katmanı olduğunu da gösteriyor. Sergideki seçki, izleyicilere içinde nostalji barındıran bir kurgu yerine, geçmişin pek çok veçhesini içeren bir sunumla, Sağdıç’ın külliyatının pek çok okumasının mümkün olduğunu hatırlatıyor,” ifadelerini kullanıyor.
Ozan Sağdıç’ın akıp giden yaşama fotoğraf çekmek dışında hiçbir müdahalesi olmadığını ifade eden sergi küratörlerinden Merih Akoğul ise “Bu yüzden, onun fotoğraflarına bakanlar, Sağdıç’ın vurgulamak istediği detayı hemen görürler. Düşüncesini ve tanıklığını fotoğraflarında şiir gibi işler Ozan Sağdıç. Yaşamın doğal akışı içinde yakaladığı anlar, fotoğraflarına bakan izleyicisiyle samimiyetle buluşur. Bu da Sağdıç’ın fotoğraflarını biricik kılar” diyor.
“KADININ GÜCÜ IRIS APFEL” Sayısı
ArtDog Istanbul basılı dergi satış noktalarını görmek için tıklayın.
Kapak Görseli: Iris Apfel, INC International Concepts Kampanyası, 2016, Fotoğraf: Ben Watts
Kapak Uygulaması: Burcu Ocak
Ozan Sağdıç Hakkında
Ozan Sağdıç, 1934’te Burhaniye Pelitköy’de doğdu. Sağdıç’ın çocukluk ve ilk gençlik yılları Edremit’te geçti. Ortaokulu İzmir’de okuyan Sağdıç’ın resim-iş öğretmeni ressam Âbidin Elderoğlu oldu. Liseyi İstanbul’da Kabataş Lisesi’nde yatılı olarak okuyan Sağdıç, 1953 yılı yaz tatilinde ilk kutu fotoğraf makinesine kavuştu, İstanbul’un çeşitli görüntülerini çekmeye başladı. 1954 yılında Boğaz’ın buzlarla kaplanması olayı onun ilk aktüel fotoğraf deneyimi oldu. Bir dönem memleketi Edremit’teki Lâle Sineması’nda makinist yardımcılığı yaptı ve ağabeyinin çıkardığı Edremit gazetesinde sayfa düzenlemeleri ile uğraştı. 1955 yılında İstanbul’a döndü ve ilk başvurduğu fotoğrafhane Foto Sait’te işe girdi. Sait Bey, bir akşam onu “İstanbul Umum Fotoğrafçılar Derneği’nin yönetim kuruluna götürdü ve dernek kâtipliğine yatay geçişini sağladı. Bu görevi aracılığıyla İstanbul’da sektörde çalışan bütün fotoğrafçıları tanıdı. Dernek başkanı Şevket Tanju’nun stüdyosunda yaptığı gözlem ve gönüllü yardımcılıkla portre fotoğrafçılığının bütün inceliklerini öğrendi. Ödünç aldığı bir Rolleiflex makine ile İstanbul’u güzel köşelerini fotoğrafladı. 1956 yılında haftalık Hayat mecmuasını çıkaran ekibin dikkatini çekti ve dergi yayına başlar başlamaz Ara Güler ile birlikte derginin ilk iki foto muhabirinden biri olarak, 1960’a kadar Hayat’ın İstanbul kadrosunda çalıştı. 1960 yılında Hayat dergisinin o yıl Ankara’da açılan bürosuna atandı.
Gazetecilik ve fotoğrafçılık yaşamını bu tarihten sonra Ankara’da sürdürdü. Ankara’da, Devlet Tiyatroları’nın sahne fotoğraflarını da çekmeye başladı. Bu kurumun basılı yayın çalışmalarında da yer aldı, grafik kaygısı taşıyan ilk tiyatro afişlerini yaptı. Bu arada kitap ve yayın kapakları üzerine çağdaş grafik anlayışına uygun örnekler verdi. Turizm ve Kültür Bakanlıklarının arşiv ve tanıtıcı yayınlarına büyük katkılar sağladı. 1968’de The British Journal of Photography’ye gönderdiği bir fotoğraf “Yılın Fotoğrafı” olarak yayımlandı. Bugüne değin yurt içinde ve yurtdışında yaklaşık 50 kadar kişisel sergi açan Sağdıç’ın çeşitli zamanlarda gösterime sunduğu müzik senkronlu diaporama gösterileri özel ilgi gördü. Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi ve Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültelerinin kuruluş yıllarında fotoğraf sanatı ile ilgili dersler verdi.
Türkiye fotoğrafçılığına yapmış olduğu katkılardan dolayı, AFSAD ve BUFSAD tarafından onur üyeliğine seçildi ve FSK’nın kurucu üyeleri arasında yer aldı. Sağdıç, çeşitli tarihlerde UNESCO Milli Komisyonu Kültür Komitesi ve Kültür Bakanlığı Sanat Danışma Kurulu Üyeliklerinin yanı sıra, TSE, Türk Kültür Vakfı ve TKV gibi birçok kuruluşun sanat danışmanlığını yaptı. 1998 yılında aldığı Devlet Sanatçısı unvanının yanı sıra, 1985’te Sanat Kurumu Ödülü, 2014 Aydın Doğan Ödülü, 2020–2021 TFSF Yılın Sanatçısı, 2023 ÇAĞSAV Sanat Ödülü gibi çok sayıda ödülün sahibidir.
*“Ozan Sağdıç: Fotoğrafçının Tanıklığı” sergisi 20 Ekim’e kadar İstanbul Modern’de görülebilir.
