İnsanın ifade biçimlerinin kaleydoskopunda sanat, hayal gücümüzün derinliklerinin ve kültürel dokumuzun zenginliğinin canlı bir kanıtıdır. Bu yaratıcı alanın kalbinde sanat ve eğitim arasında derin bir bağlantı yatar. Bu sinerji sadece sanat pratiğini değil, aynı zamanda çocukların ve gençlerin kendilerini sanatla ifade ettikleri eylemin de temelini oluşturur. Bir sanat eğitimcisi olarak hem sanatsal pratiği hem de sanat ve eğitim arasındaki karmaşık etkileşimi görünür kılan ve yarının yaratıcı manzaralarını şekillendirmede rol alan bir etkinlikten bahsetmek istiyorum: Uluslararası İstanbul Çocuk ve Gençlik Sanat Bienali.
Geniş Kapsam
MKM Beşiktaş Çağdaş, Beyoğlu Belediyesi İstiklal Sanat Galerisi, Şehir Hatları Vapurları, Kadıköy ve Beşiktaş İskele Meydanları ve Hope Alkazar’ın da belli seanslarını bienal izleyicisine ayırması ile birlikte bir ay boyunca şehre yayılacak olan bienali Palet Kültür, Sanat ve Eğitim Derneği organize ediyor. Bienal ekibinden, danışma kuruluna kadar çok geniş bir gönüllü ekibine sahip bienalin direktörlüğünü uluslararası birçok önemli projede imzası bulunan sanat eğitimcisi Gazi Selçuk üstleniyor. Uluslararası İstanbul Çocuk ve Gençlik Sanat Bienali, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı ile başlayan ve bugün devam eden tek proje. Bienal Direktörü Gazi Selçuk bu seneki etkinlik için şu bilgileri veriyor: “Yaratıcı yeni kuşakların oluşması için uygun iklim yaratıyoruz hedefiyle yola çıkışımızın üzerinden 14 yıl geçti ve her sene katılımı, kapsamını ve etkisini geliştirerek yolumuza devam ediyoruz. 22 Nisan-23 Mayıs tarihleri arasında gerçekleşecek bienali 100’ün üzerinde Sivil Toplum Kuruluşu (STK), kamu ve özel kurumun çok değerli katkı, iş birliği ve kurumsal ortaklığıyla gerçekleştiriyoruz. Rekor başvurunun yaşandığı görsel sanat alanındaki 21.350 çocuğun 879 projesinden, yapılan ön inceleme ve ardından Değerlendirme Kurulu’nun yaptığı titiz değerlendirme sonucunda 5.250 çocuk ve gencin 579 projesi sergilenmeye uygun görüldü. Bu sene iki sergileme mekanı ve üç etkinlik ve konser alanında İngiltere, İtalya, İran, Almanya, Rusya, Gürcistan, Romanya, Azerbaycan gibi 12 ülkeden ve Türkiye’nin 25 ilinden çocuk ve gençlerin projeleri İstanbul’un beş farklı mekanında izleyici ile buluşuyor.”
değişen boyutlar.
7. Bienal’in küratörlüğünü Esra Özkan üstleniyor. Özkan, Türkiye’nin ilk dijital sanat müzesi X Media Art Museum’un direktörlüğünü ve küratörlüğünü ve 2019’dan bu yana İstanbul Dijital Sanat Festivali’nin artistik direktörlüğünü de üstleniyor. 2019-2021 arasında Contemporary İstanbul Fuarı’nın Dijital Sanat Bölümü Plugin alanın küratörlüğünü de yapan Özkan, 2017-2019 arasında da bang.prix platfromunun küratörlüğü ve direktörlüğünü yaptı. Güncel olarak Samsung Türkiye dART Platformu’nun danışma kurulu üyesi. Esra Özkan’ın bu yıl bienal küratörlüğünü üstlenmesi, çocuklar ve gençler arasında dijital sanatın ve yeni teknolojilerin keşfedilmesine olanak tanıma ve onların sanatsal deneyimlerini zenginleştirme potansiyeline sahip görünüyor.
Konsept Umut
Bienalin bu seneki konsepti “Umut” olarak belirlendi ve teknoloji ve sanat perspektifinde, dünden bugüne şimdiyi, şimdinin perspektifinden de yakın geleceği umut etmeye davet ediyor. Bu bağlamda Esra Özkan kavramsal metinde şunları belirtiyor: “Bienal, sanatın farklı dallarıyla mevcut gerçekliğimizden daha iyi bir geleceği hayal etmeyi ve hayallerimizi gerçeğe çevirmek üzere olan fikirlerimizin ilhamını bulmak için yola çıkıyor. Uzakta sandığımız; umut ettiğimiz gelecek ‘tam olarak bugün, en geç yarın’ hayatımızın içinde!”
Sanat sadece estetik alanla sınırlı değil, aynı zamanda geleneksel sınırları aşan dinamik bir öğrenme katalizörüdür. Sanatsal ifade yoluyla çocuklar ve gençler düşünceleri, duyguları ve çevrelerindeki dünya arasında bağlantılar kurarak kendilerini keşfetme yolculuğuna çıkarlar. İster fırça kullansınlar ister kilden heykel yapsınlar ya da müzik bestelesinler, bilişsel yeteneklerini geliştiren ve doğuştan gelen meraklarını besleyen bir keşif ve deney sürecine girerler. Dahası, sanat disiplinlerarası öğrenim için güçlü bir araç görevi görerek tarih, bilim, matematik ve edebiyat unsurlarını ustaca bir araya getirir.
Karışık teknik, 25×40 cm, 2024.
Çok Farklı Etkinlikler
İşte bu bağlamda bienal birçok farklı etkinliği içinde barındırıyor. Sergiler, atölyeler, müzik ve beden performansları, vapurda müzik ve rehberli turlar. Bunlara ayrıca öğretmen eğitimleri, konferans, panel ve söyleşiler, edebiyat ve sanat buluşmaları gibi sözlü etkinlikleri de ekleyelim. Bienalin emek-yoğun sürecinin önemli bir ayağını da gönüllüler oluşturuyor. Bienal ziyaretçilerine sergi alanlarında rehberlik hizmeti veren 70 gönüllü rehbere Sakıp Sabancı Müzesi ve Arter’in destekleri ile eğitimler verildi.
Ana Sergi ve Umut
Bienalin en önemli ve kapsamlı kısmı olan ana sergi, “Umut” konsepti etrafında Esra Özkan küratörlüğünde yerleştirilen 4-18 yaş arası çocuk ve gençlerin sanat yapıtlarından oluşuyor. Vapurda Müzik ise İstanbul’un iki yakasını birbirine bağlayan Şehir Hatları Vapurları’nda gerçekleştirilen konserleri içeriyor. Çocuk ve gençlerin oluşturduğu müzik grupları ve korolar sıklıkla akustik olarak icra edilen performanslar gerçekleştirecek. Sözlü etkinlikler için de ayrı bir paranteze gerek var: İstanbul’da yaklaşık 105 bin öğretmen bulunuyor ve bu açıdan Türkiye’den ya da yurtdışından sanat ve eğitim alanında önemli isimler bienal mekânlarında düzenlenen panel, söyleşi ve konferanslarla öğretmen, veli ve öğrencilerle buluşuyorlar.
Edebiyat ve Sanat Buluşmaları’nda bir yanda çocuk ve gençlerde okuma alışkanlığının yaygınlaştırılması için yazarlarla çocuk ve gençler bir araya gelirken, farklı disiplinlerden gelen sanatçılar da kendi deneyimlerini çocuk, genç ve öğretmenlerle söyleşiler ve atölyeler aracılığıyla paylaşıyor. Bu seneki atölye ve konuşmacılar listesinde yer alan isimlerden bazıları şu şekilde: İsmail Acar, Ayşe Dizman, Bekir Aksoy, Bengisu Bayrak, Murat Aygen, Nihan Aygen, Dilan Bozyel, Dr. Serap Duygulu, Mustafa Duymaz, Süreyyya Evren, Seren Fosforoğlu, Esra Karagülle, Gizem Pamukçu, Gülveli Kaya, Seydi Murat Koç, Abdülkadir Özbek, Nurcan Perdahçı, Şevket Sönmez.
Atölyeler
En önemli kısmı oluşturan alanlardan birisi de bienal kapsamında düzenlenen atölyeler. Bienalde çocuklar, gençler, öğretmenler ve yetişkinler için birbirinden farklı içerik ve amaçlara sahip atölyeler düzenleniyor. Bu atölyeler alanında uzman 100’den fazla STK, üniversite ve sanat kurumunun desteğiyle yapılıyor. 4-18 yaş arasındaki çocuk ve gençler bir yanda geri dönüşüm, resim, heykel, baskı, kukla, oyuncak, fotoğraf, peepshow, masal anlatıcılığı, hikâye oluşturma gibi üretim pratiğine dayalı atölyelere katılırken, Akran Zorbalığı Farkındalığı ve Braille Atölyesi gibi atölyelerle zihin beden farklı çocuklarla engelli engelsiz bireylerin etkileşimini içine alan etkinliklere de ev sahipliği yapıyor. Tiyatro oyunları ve Gürcü ekip Grup IMEDI’nin dans gösterisini izleme fırsatı da bulacak çocuk ve gençler zumba kids, hip hop dans, yaratıcı drama ve doğaçlama müzik atölyeleri ile performatif aktivitelere de katılabilecekler. Animistin içeriklerini oluşturduğu Animasyon Günü başlığında ise Ümit Kireççi ve Necmi Yalçın yürütücülüğünde çizim – çizgi roman atölyeleri yanı sıra Animist kulübünün gençlerinin gerçekleştireceği “stop-motion” ve “flipbook” atölyelerini de ekleyebiliriz.
Elektronik Atık İnceleme ve Sökme Atölyesi, Lego Atölyeleri, Robotik Kodlama, Yapay Zeka, Metaverse Atölyesi ve binlerce kilometre uzaktaki yapay zeka meditasyon ikizi olan Sakine (Calmila) ile tanışıp sanal ve gerçek arasında olan ilginç bir teknoloji farkındalığı deneyimi yaşanacak.
Karışık teknik, Değişen boyutlar, 2024
İstasyonlarda Buluşalım
İstasyonlarda Buluşalım başlığı altında düzenlenen atölyeler oyun, doğaçlama, müzik, dans, resim ve heykel istasyonlarını içeriyor. Umut temasından hareketle her istasyonda eşzamanlı olarak etkinlikler yapılıyor. Bienal, bir yanda Didem Korkmaz’ın Umut Elçileri gibi atölyelerde renklerin peşine düşülürken ve Asil Aksoy gibi “Ben YETİŞKEN bir ressamım” diyen sanatçıları da ağırlıyor. Bienalin Sesi Radyo Atölyesi’nde öğrenciler bienal ziyaretçileri ile yaptıkları röportajları ve umut temalı anonslarla atölye süresince hazırlayacakları programı ziyaretçiler ve akranlarıyla paylaşacaklar. Lise ve üniversite düzeyinde Golden Horn FRC Team, KOÜ Sıfır Atık Kulübü Öğrencileri ve Talebeyiz Biz Derneği’nin gençleri söz alacaklar. Kocaeli Güzel Sanatlar Lisesi Gençleri eserleri ve Yeryüzü Nefes Alsın, Ekolojik Denge gibi performansları ve Ada Evren, Yunus Emre Ece gibi gençler de çocuklara yönelik atölyeler gerçekleşecek.
Çocuk Hakları
Bienalde bu sene Çocuk Hakları Haftası’na 6-12 Mayıs tarihleri ayrıldı ve her güne bir çocuk hakkı adı verilerek atölyeler bu bağlamda planlandı. Dünyayı Kurtarma Tutkunu Melisa Akkuş “Çocuklarla Çocuk Hakları – Haklarımız Var!” başlıklı atölyesinde çocukların kendi haklarını öğrenmelerini ve anlamalarını sağlamak için bir eğitim düzenliyor. “Çocuklarla Çocuk Hakları”, “Çocuk Gibi Yap, Çocuk Gibi Davran: Çocuk Olmaya Hakkım Var!” başlıklı atölyede de çocukların kendi haklarını öğrenmelerini ve anlamalarını sağlamak için ortam yaratılacak.
Deprem Çocukları
Bienal 6 Şubat 2023’te yaşadığımız depreme ayrı bir alan açıyor. Nurhak Çocuk ve Gençlik Kütüphanesi Dans Topluluğu bienalde yer alıyor. Dilan Bozyel’in yürütücülüğünde Adıyaman ve Diyarbakır’da depremden etkilenmiş çocukların hayatlarında çekip bastırdıkları ilk kareleri, Uluslararası İstanbul Çocuk ve Gençlik Sanat Bienali’ne katılan başka çocukların boya kalemleriyle renklenecek. Dilan Bozyel’in tasarladığı atölyeye Hayata Destek Derneği paydaşlık yaptı. Öte yandan Habitat Derneği’nin düzenlediği atölye İstanbul ile eşzamanlı olarak Hatay’da da gerçekleştirilecek ve bu etkinliğin kaydı canlı olarak MKM Beşiktaş Çağdaş içerisinde izlenebilecek. Ayrıca Uluslararası İstanbul Çocuk ve Gençlik Sanat Bienali ve AÇEV deprem bölgesinde umudu tazeleyebilmek adına Leyla Emadi, Selçuk Artut ve Murat Germen ile birlikte Bienal Direktörü Gazi Selçuk ve Genel Program Koordinatörü olarak ben, AÇEV yetkilileri eşliğinde iki gün boyunca Adıyaman, Gaziantep ve Hatay’daki konteyner kentler ile Diyarbakır merkez olmak üzere dört farklı şehirdeki çocuklarla buluştuk ve atölyeler gerçekleştirdik. Çocukların eserleri bienalde yerini aldı, umut yolculuğunun son durağında bienalin son günlerinde sanatçılarımızın ve AÇEV yetkililerinin katılacağı bir buluşma gerçekleştireceğiz.
Ayrıca yakın zamanda kaybettiğimiz Gülçin Aksoy’un anısına Maria Sezer ile düzenlenecek interaktif atölye ile onu anmak ve onun sanata ve eğitime katkılarını paylaşmak için bir araya gelmek de bienalin bir parçası olacak.
Fotoğraf: Ufuk Can Kaplan
Çocukları Desteklemek
Uluslararası İstanbul Çocuk ve Gençlik Sanat Bienali’nin misyonunun merkezinde, her çocuğun açığa çıkarılmayı bekleyen eşsiz bir yaratıcı potansiyele sahip olduğu inancı yatıyor. Kapsamlı sanat eğitimi programları aracılığıyla, genç sanatçılara gelişmek için ihtiyaç duydukları araçları, kaynakları ve fırsatları sağlamaya çalışıyor. Programlar yalnızca teknik becerileri değil, aynı zamanda eleştirel düşünme, problem çözme ve duygusal zekâyı da geliştirmek üzere tasarlandı. Yaratıcılığı besleyerek, öğrencileri sürekli gelişen bir dünyada vazgeçilmez olan beceriler olan esneklik ve uyarlanabilirlikle zorluklara yaklaşmaları için güçlendiriyorlar.
Ayrıca bienal empati, hoşgörü ve kültürel beğeniyi teşvik ederek toplumsal ve duygusal gelişim için bir araç görevi görür. Bienal katılımcıları, iş birliğine dayalı projeler ve çok kültürlü paylaşımlar aracılığıyla coğrafi ve kültürel ayrımları aşan bağlar kurarak, küresel vatandaşlık ve birbirine bağlılık duygusunu geliştirecektir.
Fırsat Eşitliği
Uluslararası İstanbul Çocuk ve Gençlik Sanat Bienali, sanatsal yeteneklerin sergilendiği bir vitrinden çok daha fazlası ve kendini ifade etme ve diyalog yaratma için canlı bir platform. Burada, farklı köklerden gelen çocuklar ve gençler, sanatın evrensel dili aracılığıyla hikâyelerini, bakış açılarını ve hayallerini paylaşmak için bir araya geliyor. Atölye çalışmaları, sergiler ve interaktif enstalasyonlar aracılığıyla katılımcılar yaş, cinsiyet ve sosyo-ekonomik statünün ötesine geçen bir diyaloğa giriyorlar. Sadece profesyonel sanatçılar ve eğitimcilerden değil, birbirlerinden de bir şeyler öğrenerek değerli içgörüler ve ilhamlar ediniyorlar.
Geleceğe bakarken, Uluslararası İstanbul Çocuk ve Gençlik Sanat Bienali yaratıcılığı, yeniliği ve kültürel alışverişi teşvik etme misyonuna bağlı kalmaya devam ediyor. Erişim alanımızı genişletmeye, etkimizi derinleştirmeye ve yeni teknolojileri kucaklamaya devam ederek, her çocuğun yaratıcı potansiyelini ortaya çıkarma ve insanlığın geleceğini şekillendirme fırsatına sahip olduğu bir dünya yaratmaya çalışıyor.
