İki yeni arkeolojik buluntu, Roma İmparatorluğu’nun kuzey ucundaki tebaanın, kara banotu adı verilen halüsinatif ve zehirli bir bitki kullandığını gösteriyor. Yunan filozof Plutarhos’ın deyimiyle “sarhoşluktan ziyade zihnin dağılması şeklinde bir delilik” yaratan banotuna dair veriler, Hollandalı zooarkeologlar Maaike Groot ve Martijn van Haasteren ile arkeobotanist Laura I. Kooistra tarafından Antiquity adlı akademik dergide yayımlandı.
Hollanda’daki Houten-Castellum, M.Ö. 6. yüzyıldan M.S. 2. yüzyıla kadar Roma egemenliği altında kalan bir arkeoloji alanı. Buradaki M.S. 90-110 yılları arasına ait keşifte yaklaşık bin siyah banotu tohumu içeren cilalanmış ve içi boş bir uyluk kemiği ele geçti. Daha önce de Avrupa genelinde, geçmişi 7500 yıl öncesine kadar dayanan arkeolojik alanlarda benzer tohumlar dağınık halde bulunmuştu. Ancak banotunun kullanım amaçlı yetiştirildiği mi yoksa doğal olarak yayıldığı mı henüz tam olarak belirlenemiyor.
Kazının baş yazarı zooarkeolog Maaike Groot, son derece zehirli bir bitki olan kara banotunun (hyoscyamus niger) yerleşim yerlerinin içinde ve çevresinde doğal olarak yetişebildiği için tohumlarının insan müdahalesine gerek kalmadan arkeolojik alanlara ulaşabildiğini öne sürüyor. Kemiğin ucunun mühürlü olmasıysa işlemin en azından saklama amacı taşıdını gösteriyor. Klasik literatür banotunun uyuşturucu amaçlı kullanılmadığını not düşse de kazı ekibi daha şüpheci.
Halüsinatif Banotu Akdeniz Tarihinde de Yer Alıyor
Banotu tıbbi özellikleri ve halüsinatif etkileri nedeniyle uzun süredir insanlar tarafından kullanılan bir bitki. Buluntu da kara banotu tohumlarının Roma döneminde kasıtlı olarak kullanıldığını kanıtlıyor.
Siyah banotunun halüsinatif özellikleri Akdeniz tarihinde kayıtlı bir bilgi. Romalı yazar Yaşlı Plinius‘un notlarında bitkinin öksürükten ateşe kadar çeşitli rahatsızlıkları iyileştirmek için kullanılabileceği ancak ilacın aynı zamanda deliliğe ve dengesizliğe neden olabileceği bilgisi yer alıyor. Yunan ve Romalı doktor Pedanios Dioskurides de siyah banotu ve benzerlerinin ağrıyı hafifletebildiğini ancak kaynatıldığında denge bozukluğuna neden olduğunu yazmış.
Hollanda’daki bu keşif ilginizi çektiyse, geçtiğimiz yılın en önemli arkeolojik keşiflerine dair haberimiz de ilginizi çekebilir.
