Nihat Özdal’ın Lando Yayınları’ndan çıkan yeni kitabı Bu, şiirle fotoğrafın, anlamla sessizliğin, işaretle kayboluşun sınırlarında dolaşan bir çalışma. Şiirle kurduğu özgün dili ve disiplinlerarası üretim anlayışıyla birleştiren Özdal, bu kez dilin en küçük ama en esnek öğelerinden birine, bir işaret zamirine odaklanıyor: “bu”. Ama Nihat Özdal’ın peşine düştüğü, sözlük anlamıyla tanımlanmış bir zamir değil. O, “bu”nun belirsizliğine, yönsüzlüğüne, sezgisel çağrışımlarına kulak veriyor. “Bu”yu sabitlemiyor, işaret etmekle yetiniyor.
“Bu, gözümün önünde duran ama genellikle dikkatimden kaçan her şeyin ortak noktası,” diyen şair, okuru tanıdık görünenin derinliklerine inmeye, adını koyamadığı duygularla yüzleşmeye çağırıyor. Sözcüklerin değil, onların bıraktığı boşlukların etrafında gelişen bir şiir dili bu…
“Bu”nun İzini Sürmek
“Bunu ben istemedim,
burası senin yerin,
bu bakır,
bu yavaş,
bu susmuş,
bu bilmiyor.”
Kitabın içeriği, geleneksel bir şiir kitabından çok, anlamın sabitlenmediği, hatta sözcüğün sözcük olmaktan çıktığı bir alana açılıyor. Özdal, şiiri bir anlatı aracı olarak değil, bir düşünme biçimi olarak kullanıyor. Her “bu”, bir şeyin adı olmak yerine onun etrafında dolaşan bir çağrışım olarak karşımıza çıkıyor.
“Bu belki,
ben hep,
bu bitmez sanıyor,
ben şimdi.”
Bu dizeler, kitabın temel duygusunu özetler nitelikte. Özdal, zamiri sabitlemiyor, sahiplenmiyor, açıklamıyor. Onu bırakıyor. “Bu”nun anlamı her okurda, her bakışta yeniden inşa ediliyor.
Fotoğraf sanatının karanlık ve tekinsiz sesi Roger Ballen’in görselleri, bu şiirsel deneyime eşlik ediyor. Alter Ego, Good and Evil, Underworld, Offering, Scavenging, Love Scene gibi çalışmaları, kitap boyunca Özdal’ın metinleriyle karşı karşıya geliyor. Bu karşılaşma, bir illüstrasyon ya da betimleme ilişkisi kurmuyor. Ballen’in siyah beyaz görselleri, şiirin zamirine eşlik etmek yerine onunla çarpışıyor, onu kuşatıyor, geri çekiliyor ya da kendi gölgesini bırakıyor.
Roger Ballen’in Tekinsiz Evreni
1950’de New York’ta doğan, ancak yaklaşık kırk yıldır Güney Afrika’da yaşayan Roger Ballen, çağdaş fotoğraf sanatının en aykırı ve etkili isimlerinden biri. Bir jeolog olarak başladığı kariyerinde, kırsal Güney Afrika’nın gizli dünyasını keşfetmeye başlamış. Başlarda belgesel fotoğrafçılıkla kurduğu bağ, zamanla yerini “belgesel kurgu” olarak adlandırdığı daha içsel, teatral ve psiko-dramatik bir dile bırakmış.
Ballen’in görsel dili; fotoğrafı çizim, kolaj, heykel ve yerleştirme ile harmanlayan, insan bedenini kimi zaman bir dekor, kimi zaman bir nesneye dönüştüren melez bir estetik üzerine kurulu. Karelerinde görünen her şey, izleyiciyi kendi bilinçaltıyla yüzleştiren birer metafora dönüşüyor. Hayvanların öngörülemeyen davranışları, paçavralardan sarkan el ve ayaklar, ya da doğaçlama bir karanlık içinde beliriveren bakışlar, Ballen’in karelerini hem rahatsız edici hem de büyüleyici kılıyor.
Sanatçının üretimi yalnızca fotoğrafla sınırlı değil. Heykel, enstalasyon, video ve animasyon gibi alanlara da yayılan çalışmaları; Paris’ten Johannesburg’a, Arles Bienali’nden Wiesbaden’e kadar dünyanın önemli sanat kurumlarında sergilendi. Ballenesque başlıklı retrospektifi, sanatçının iç dünyası kadar çağdaş insanın karanlık yanlarına da ayna tuttu. Die Antwoord için çektiği kült video I Fink You Freeky, YouTube’da yüz milyonlarca kez izlendi.
Nihat Özdal’ın Çoğul Dili
1984’te Halfeti’de doğan Nihat Özdal, disiplinlerarası sanat üretiminin dikkat çeken isimlerinden biri. Şiir, gastronomi, çağdaş sanat, müzik, koku ve müzecilik gibi farklı alanlarda üretimler yapıyor. Dans, Su Seyahatnamesi, Futbol Yuvarlaktır, Google’dan Önce, Yük Yeri, Deri, Koku, Karanlık Nedir?, Sualtındaki Hafıza, Çekim Yasası gibi kitaplarıyla tanınan küratör ve yazar Özdal’ın eserleri birçok dile çevrildi.
Bu, Nihat Özdal’ın dili ve Roger Ballen’in görselleriyle birleşerek sıradışı bir düşünsel estetik deneyime dönüşen bir kitap. Ve belki de tüm bu yolculuk sonunda sadece şunu söylemek için yazılmış:
“Bu, benim.”
