Kıbrıs’ın doğusunda, Gazimağusa’ya bağlı Maraş (Rumca Varosha), 1960’lar ve 1970’ler boyunca “Akdeniz’in Las Vegas’ı” olarak ün yapmış, dünya jet sosyetesini ağırlayan bir tatil merkeziydi. Sophia Loren, Marilyn Monroe, Elizabeth Taylor gibi ünlü isimlerin uğrak yeri olan bölge; yaklaşık 10 bin yatak kapasitesi, 45 otel, 3.000 mülk, 99 eğlence mekânı, 3.500 iş yeriyle cazibe merkeziydi. Şimdilerde kaktüslerin arasından görünen dükkânlar ve enfes mimarisi hâlâ korunan yapılarıyla belleği ve geleceği aynı anda kucaklayan sürreal bir hayalet şehir.
Tarihi Zirve: 1960–1974
Korunaklı plajları, modern mimari yapıları ve hareketli gece hayatıyla Maraş, sadece Kıbrıs’ın değil, Akdeniz’in en değerli turizm merkezlerinden biriydi. 1973’te ada turizm gelirinin %60’ını tek başına karşılayan Maraş; yatak kapasitesiyle de Türkiye sahillerini geride bırakıyordu. “JFK Caddesi” gibi lüks otellerin sıralandığı bölgeler, tatilcilerin yanı sıra iş ve kültür gezginlerinin de gözdesiydi.
1974 ve Bir Şehrin Donması
Temmuz–Ağustos 1974’teki Kıbrıs Barış Harekâtı sonrası Maraş, Türk Silahlı Kuvvetleri kontrolüne geçti. Bütün Rum nüfus, evlerini terk ederek Güney Kıbrıs’a göç etti.
Bölge, BM kararlarına rağmen “hayalet şehir”e dönüştü — arada kalan eşyalar, filmlerdeki gibi zamanın donmuş bir görüntüsünü oluşturdu. 1984’te BM Güvenlik Konseyi, Maraş’ın orijinal sakinleri dışındaki yerleşime kapatılması kararını vurguladı.
Miras ve Kültürel Değer
Maraş, doğa tarafından geri alınırken kültürel hafızada “donmuş zaman” örneği oldu. Alan Weisman, The World Without Us adlı kitabında Maraş’ı da incelemiş ve bölgeyi “gelecekten bir posta kartı” olarak nitelemiştir.
Türk ve Rum toplumları için birer kolektif hafıza simgesi hâline gelen Maraş, barış arayışlarının göbeğinde yer alıyor.
2020’den Sonra: Kısmi Yeniden Açılma
2020’de KKTC ve Türkiye işbirliğiyle Maraş’ın küçük bir bölümü ziyarete açıldı. 2022’de 500 binden fazla ziyaretçiye ulaşıldı. 2024’ün Ağustos ayında ziyaretçi sayısının 2 milyon sınırını geçtiği açıklandı.
Politik ve Ekonomik Önemi
Türkiye ve KKTC liderleri, Maraş’ı siyasi müzakere masasında güçlü bir koz olarak görmeye devam ediyor. 2024’te yapılan açıklamalarda, ziyaretçi sayısının %90’ının KKTC’ye gelen turistlerden oluşması, bölgenin kalkınma açısından önemini vurguluyor. Ayrıca “Mavi Vatan” stratejisinde Maraş’ın simgesel yeri sıkça dile getiriliyor.
1960–74’te cazibe merkezi, jet sosyetesinin vazgeçilmezi, yatak kapasitesi Türkiye’nin ötesinde olan Maraş bu yıllarda altın çağını yaşadı. 1974 sonrası “hayalet şehir”; 45 yılı aşkın terk edilmişliğiyle daha çok sembolik önemiyle var oldu. 2020 sonrası kısmi açılmayla yılda milyonlarca ziyaretçiye uzanan alan, geçmişin travmasını hâlâ taşıyan çok özel bir yer olarak var olmaya devam ediyor.
Varosha–Maraş, sadece geçmişin bir sakini değil, aynı zamanda geleceğe dair bir düşünce alanı. Kültürel miras, siyaset, turizm ve barış arayışlarının kesiştiği nadir coğrafyalardan biri olarak önemini koruyor.
