Yarım asırdır İngiltere’de özel bir koleksiyonda bulunan 16. yüzyıla ait tablo, çalındığı Belluno Müzesi’ne geri veriliyor. 1973 yılında İtalya’nın Belluno kentindeki belediye müzesinden çalınan Antonio Solario imzalı 16. yüzyıl tablosu, yarım yüzyıllık kayboluşun ardından sonunda evine dönüyor. Madonna ve Çocuk adlı eser, yıllardır İngiltere’nin Norfolk bölgesinde yaşayan Barbara de Dozsa’nın elindeydi. De Dozsa’nın tablonun mülkiyeti üzerine sürdürdüğü ısrarlı tutum, eserin Interpol ve İtalyan Carabinieri tarafından en çok aranan sanat eserleri listesinde yer almasına rağmen uzun süre sonuç vermemişti.
Tablo, De Dozsa’nın eski eşi Baron de Dozsa tarafından 1973 yılında Avusturya’da ismi açıklanmayan bir kaynaktan “iyi niyetle” satın alınmış, ardından çiftin East Barsham’daki Tudor dönemine ait malikânelerine taşınmıştı. Yıllarca saklı kalan eser, 2017’de yerel bir müzayede evine satış için gönderildiğinde Belluno’daki müzeyle bağlantılı biri tarafından fark edildi. Ancak COVID-19 pandemisinin yarattığı bürokratik gecikmeler nedeniyle, tablo 2020 yılında yeniden De Dozsa’ya iade edildi.
Sanat Hukuku mu, Vicdan mı?
Yıllar süren hukuki boşluk ve etik tartışmalar, tablonun gerçek sahibine dönmesiyle son buldu.
Dava, yalnızca bir sanat eseri değil, adalet, etik ve kamusal miras sorularını da beraberinde getirdi. Sanat hukuku uzmanı Christopher Marinello’nun yıllar süren ısrarlı çabaları, nihayet sonuç verdi. Ailesi Belluno bölgesinden gelen ve uluslararası ölçekte çalıntı sanat eserlerini takip eden Art Recovery International’ın kurucusu olan Marinello, tabloyu Belluno’ya kazandırmak için bu süreci tamamen gönüllü olarak yürüttü.
Marinello, İngiltere’de yürürlükte olan ve çalıntı bir eseri altı yıl boyunca “iyi niyetle” elinde tutan kişiyi yasal malik olarak tanıyan Limitations Act’in bu davada ahlaki gerekçeleri gölgeleyemeyeceğini vurguladı: “Bu tablo ne satılabilir ne sergilenebilir ne de taşınabilir – her hareketinde el konulma riski var. Bu onun asla özgür bir sanat eseri olamayacağı anlamına geliyor.”
Sanat tarihçileri, Antonio Solario’nun (namıdiğer Lo Zingaro) Madonna ve Çocuk tablosunun maddi değerinin £100.000’in altında olabileceğini belirtiyor. Ancak Belluno halkı için taşıdığı kültürel anlam paha biçilemez.
Belluno Belediye Başkanı Oscar De Pellegrin’in sözleri bu durumu özetliyor: “Bu tabloyu kente geri kazandırmak, Belluno’nun kimliğinin, tarihinin ve ruhunun bir parçasını iade etmektir.”
Marinello’ya göre, bu olay yalnızca kayıp bir tablonun iadesi değil, aynı zamanda kültürel mirasa duyulan saygının ve etik sorumluluğun da bir simgesi. De Dozsa’nın son anda verdiği karar ise onun bu hikâyede vicdanlı bir rol üstlenmesini sağladı. Marinello’nun ifadesiyle: “Bugünlerde çalıntı sanat eserlerine sahip çıkanların sayısı çokken, Barbara de Dozsa farklı bir yol seçti. Bu, insanlığa olan inancımı tazeledi.”
