Bu yıl ikincisi düzenlenen Commagene Land and River Art Bienali 23 Ağustos – 7 Ekim tarihleri arasında Kâhta, Adıyaman’da gerçekleşecek. “Kırılgan İttifak” başlıklı Bienal, sanat, doğa ve toplum arasındaki ilişkiyi sorguluyor.
Küratörlüğünü Ayça Okay’ın üstlendiği bienal, katılımcılara doğa ile insan arasındaki etkileşimi farklı bir bakış açısıyla inceleme fırsatı verecek. Bienal, özellikle Anadolu’daki nehirler üzerinde kurulan barajların, bu barajların ekosistem üzerindeki etkilerini ve küresel iklim değişikliği ile kuraklık gibi çevresel sorunları ele alacak. Bu yıl, Bienalin odak noktası, Fırat Nehri’nin tüzel kişilik kazanması süreci ve bunun getireceği toplumsal, ekolojik ve hukuki dönüşüm potansiyeli üzerine olacak.
Fırat Nehri, 2023 yılında, tüzel kişilik kazanması için Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sunulan bir dilekçeyle gündeme gelmişti. Bununla birlikte, 2017’de Yeni Zelanda’daki Whanganui Nehri ve Hindistan’daki Ganj ile Yamuna Nehirleri tüzel kişilik kazanmış ve dünya genelinde önemli bir adım atılmıştı. “Kırılgan İttifak”, bu gelişmeleri tartışarak doğanın bir hak öznesi olarak kabul edilmesi gerektiği fikrini savunuyor.
Alloparenting: İnsan ve Doğa Arasındaki Yeni İlişki
Bienalin ilham kaynağı, “alloparenting” (ortak ebeveynlik) kavramını metaforik olarak dönüştürmek ve insanın doğaya yaklaşımını yeniden tanımlamak. Bu yaklaşım, doğa ile insanlar arasında karşılıklı saygıya dayalı bir ilişki kurmayı ve insan müdahalesinin doğaya hükmetmektense, doğanın ritimlerine uyum sağlamasını teşvik ediyor.
Küratör Ayça Okay, bu konuyu şöyle açıklıyor: “Commagene Land and River Art Bienali’nin bu edisyonunda, doğanın pasif bir varlık değil, kendi dinamikleri ve bilinçdışı süreçleriyle insanı dönüştürme kapasitesine sahip aktif bir özne olduğunu vurgulamak istiyoruz. İnsan, doğaya egemen olmak yerine onun bir parçası olmalı ve ona saygı duymalı. Bu bilinci kamuoyunda oluştururken Fırat Nehri’ni merkeze almayı hedefliyoruz. Bienali şekillendirirken ilham aldığımız ‘alloparenting’ modeli, doğal ile insan arasındaki ilişkinin yeniden kurulmasına ve daha sürdürülebilir bir birlikteliğin mümkün kılınmasına katkı sağlayacak. Doğayı bir kaynak veya araç̧ olarak görmek yerine, onunla eşit ve işbirlikçi bir ilişki kurmanın, çevremizi korumanın ve bu gezegenle barış̧ içinde var olmanın temel anahtarı olduğunun altını çiziyoruz. Bu çerçevede Kırılgan İttifak’ı, insan ve doğa arasındaki güvensiz ve yıpranmış̧ ilişki modelini dönüştürerek ortak bir geleceği inşa etmek adına güçlü̈, işbirliğine dayalı, saygılı ve esnek bir ortak ebeveynlik modeli olarak tasarlayacağız.”
Lukianos Müze Adaları: Doğa ve Tarih Arasında Derin Bir Bağ
Bienalin mekânlarından biri olan Lukianos Müze Adaları, Fırat Nehri’nin kıyılarında yer alıyor. 1989’da Atatürk Barajı nedeniyle ada haline gelen bu yapılar, bölgenin tarihi ve doğal dokusunu birleştirerek sanatçılara ilham verirken, ziyaretçilere doğa ile tarih arasında derin bir etkileşim fırsatı sunuyor. Adaların adı, Samsat’ta doğmuş olan filozof Lukianos’tan alınıyor ve bölge, ekosistem zenginliği ile de dikkat çekiyor.
Danışma Kurulu ve Katılımcılar
“Kırılgan İttifak” başlıklı bienalin danışma kurulunda, Baksı Müzesi Kurucusu ve ressam Prof. Hüsamettin Koçan, mimar Nevzat Sayın, Darat al Funun – The Khalid Shoman Foundation Direktörü Luma Hamdan ve sanatçı Cengiz Tekin gibi isimler yer alıyor. Bienalin metodunu şekillendiren bu kurul, sanatçılarla herhangi bir yönlendirme yapmaktan çok, şeffaflık ve kolektif çalışma değerini ön plana çıkarıyor.
İnterdisipliner Tartışma Ortamı
Bienalin bir diğer amacı, sanatçılar, uzmanlar, akademisyenler ve yerel halkı bir araya getirerek doğa ile insan arasındaki ilişkinin çeşitli yönlerini tartışmak. Atölyeler, paneller ve saha araştırmalarıyla katılımcılar, ekosistemlerin tüzel kişilik kazanması sürecinde karşılaşılan hukuki, politik ve sosyal dinamiklere dair bilgi edinme fırsatı bulacak.
Bienal, yalnızca sanat dünyasına değil, aynı zamanda ekolojik aktivistler, mimarlar, müzisyenler, yazarlar ve bölge sakinlerine de hitap ederek çok katmanlı ve holistik bir deneyim sunmayı amaçlıyor.
Ayça Okay Hakkında
Ayça Okay, Uluslararası Sanat Eleştirmenleri Derneği Türkiye ve Uluslararası Modern Sanat Müzeleri ve Koleksiyonları Komitesi üyesi, aynı zamanda Baksı Müzesi Yönetim Kurulu Üyesi bir küratör, sanat yazarı ve kültür stratejistidir. 2018 yılından itibaren pek çok uluslararası sergi ve programda yer alan Ayça Okay, 2024 yılında Bangladeş’teki CRACK International Art Camp’te nehirlerin tüzel kişilik kazanma süreçlerini inceledi. Ayrıca, LOOP Barcelona Video Sanat Fuarı’nın danışmanıdır.
2. Commagene Land and River Art Bienali, sanat, doğa ve toplum arasındaki ilişkileri sorgulayan, güçlü bir işbirliği ve anlayış sunan bir platform olarak bu yıl da önemli bir kültürel etkinlik olmaya aday. Bienalin ilk edisyonunda arazi sanatı üstüne Nihat Özdal ile bir söyleşi gerçekleştirmiştik.
