Kanun Piyano İkilisi Esra Berkman ve Lilian Tonella Tüzün’ün yeni albümleri “New Music for Kanun and Piano”dinleyiciyle buluştu. Piyano ve kanunu 21. yüzyılın çağdaş teknikleriyle ele alan ikiliden Berkman, yeni albümlerini, 2 Aralık’ta Borusan Müzik Evi’nde verecekleri konseri, Tüzün ile nasıl bir araya geldiklerini, kanun ve piyanoya dair incelikleri ArtDog İstanbul’a anlattı.
- Kanun Piyano İkilisi nasıl ve ne zaman ortaya çıktı? Bu iki farklı enstrümanı bir araya getirmeye nasıl karar verdiniz?
2008 yılında kurulan Kanun Piyano İkilisi, 2023’te 15’inci yılına ulaşıyor. Şu anda birlikte müzik yaptığımız piyanist Lilian Tonella Tüzün ile 6’ncı yılımızı dolduruyoruz. Birlikte müzik yaparak, müzikal anlamda değişimin ve dönüşümün heyecanını yaşıyor, ayrıca yeni eserleri ses dünyamıza armağan etmenin de mutluluğunu deneyimliyoruz. 2008 ve 2011 yılında lisansüstü çalışmam için Ermeni kanun sanatını araştırmak üzere Erivan ve Gümrü konservatuvarlarında kırk gün boyunca çalışmalar yaptım ve oradaki hocalarla çalıştım. Orada Sovyet döneminde kanun çalgısının çoksesli bağlamda, özellikle piyano eşliği ile ele alındığını ve solist çalgı olarak bir repertuvara sahip olduğu gördüm. Kanun Piyano İkilisi’ni kuruşum bu örneğe dayanıyor.
“Hep Başka Bir Müziğin Olabileceğini Düşledim”
Haçatur Avetisyan adlı virtüöz kanuni ve bestecinin pek çok eserini içeren “Uyanış” albümünü, 2013 yılında piyanist Nazlı Işıldak ile Kalan Müzik’ten yayınladık. Daha sonra 2015 yılında benzer bir araştırmayı Bakü’de yaptık ve burada da aynı repertuvarın çalındığını gördüm. Yalnız Kafkas coğrafyasından çaldığım bu repertuvar beni tatmin etmiyordu. Hep başka bir müziğin olabileceğini düşledim ve çağdaş Türk bestecilerin eserlerini aramaya yöneldim. İlk dönüş yapan Tolga Zafer Özdemir oldu. Kendisinin Ex Orient Lux isimli eserini konserlerimizde seslendirmeye başladık. Ardından sırasıyla Enis Gümüş, Uğraş Durmuş ve Onur Türkmen’in ikilimiz için yazdıkları eserleri repertuvarımıza aldık.
- Berkman ve Tüzün olarak birlikte çalmaya 2017 yılında başladınız. Bugün ikinci albümünüzle devam eden bu birlikteliği anlatır mısınız?
2017 yılında akademisyen olarak çalıştığım Yıldız Teknik Üniversitesi Müzik Bölümü’nden ayrılıp Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Türk Müziği Bölümü’ne Kurucu Bölüm Başkanı olarak geçtim. Lilian ile tanışmamız da aynı kurumda çalışmaya başlayınca oldu. Kendisi bu konservatuvarın Piyano Anasanat Dalı Öğretim Üyesi ve bir yıldır da müdürlük görevini yürütüyor. Lilian ile 2017’de çalışmaya başladık. Onun aracılığıyla Semih Korucu da bestecilerimiz arasına katıldı. Meliha Doğuduyal ve Marcus Squeira da Duo’muz için eserler üretti. Tüm yoğunluklara rağmen büyük bir uyum içerisinde çalışmalarımıza halen devam ediyoruz.
- Kanun ve piyano uyumlu enstrümanlar mı? Bu iki enstrümanı birlikte icra etmenin nasıl zorlukları var?
Aslında teknik kapasitesi itibariyle ikisi de kendi müzik dünyalarının başat enstrümanlarıdır. İkisi de vurmalı çalgı gibi baskın ve ikisi de legato (bağlı) ses üretimini doğallıkla veremiyor. Yani kanunda tremolo (notanın hızlıca sağ ve sol elle art arda çalınması) yapmak gerekiyor. Bir çello ya da kemençe gibi değil. Bu arada Kafkas coğrafyasında piyano hep eşlik eden, kanun ise melodi üreten bir çalgı olarak ele alınmıştı. Biz bu ikili aracılığıyla ve bestecilerimizin de katkısıyla iki çalgıyı da eşit düzeye taşıdık. Böylelikle piyano, salt eşlik eden pozisyonunda yer almıyor. Bu anlamda -zorlama bir benzetme olacak ama- ürettiğimiz müziğin, çalgılara dair daha demokratik bir duruşu var. Elbette eserlerini zorlu teknikler ile ortaya koyan besteciler de var. Özellikle extended teknikler dediğimiz, sınırları zorlayan teknikler oluyor. Yine de tüm icracılar gibi çok çalışarak bu zorlukları aşmaya çalışıyoruz.
15. Yıl Albümü 2023’te
- Yeni albümünüz “New Music for Kanun and Piano” ile Borusan Sanat bünyesinde yer alan Borusan Müzik Evi’nde izleyenlerle buluşuyorsunuz. Bu konserde dinleyicileri neler bekliyor?
2021 yılında Duo’muz için yazılmış özgün bir repertuvarla “New Music for Kanun and Piano” albümümüzü yayınladık. 2 Aralık Cuma günü Borusan Müzik Evi’nde vereceğimiz konserde bu albümden eserlerin yanı sıra; Meliha Doğuduyal’ın Zamanın Aynaları, Marcus Squeira’nın aynı isimdeki türküden esinlenerek bestelediği Dut Ağacı Boyunca ve Enis Gümüş’ün Geçmişe doğru, ağırlaşarak isimli eserlerinin ilk seslendirilişlerini gerçekleştirecek olmanın heyecanını yaşıyoruz. Bunlarla birlikte Eren Arın da Kanun Piyano İkilisi için eser yazan besteciler arasında yer alıyor. Kendisinin eserine 2023 yılındaki konserlerimizde yer vereceğiz. 2023 yılında, 15’inci yıl albümümüz için Kanun Piyano İkilisi olarak repertuvarımızda pek çok eser bulunuyor.
- Piyano ve kanun… Birbirinden farklı bu iki enstrümanın eğitimi hakkında bilgi verir misiniz?
Piyano, klasik piyano eğitimi ile yüzyıllardır çeşitli ekoller aracılığıyla günümüzde son derece metotlaşmış bir enstrüman. Kanun eğitimi için ise durum biraz farklı. Türk Müziği bölümlerinde geleneksel makam müziği eğitimi büyük bir yetkinlikle verilmekle birlikte benim Ermenistan ve Azerbaycan’da deneyimlediğim teknik kapasitede bir eğitim verilmiyor. Ben o ekollerle yıllarca çalışmamın karşılığında bu kapasiteye eriştiğimi düşünüyorum. Hem Hasan Ferid Alnar’ın hem Avetisyan’ın konçertolarını, kendilerinin yazdığı biçimiyle yetkinlikle çalabilmenin şartı gerçekten bu eğitimden geçmek. Bu eğitimi hocam Ruhi Ayangil’den de öğrendiklerimle birleştirerek kendi bölümümde uygulamaya çalışıyorum. Ancak salt bir makam çalgısı sınırları içinde bakıldığında ne benim çaldığım Kafkas ülkeleri repertuvarı ne de çağdaş eserlerin çalınması ne yazık ki mümkün olmayacaktır. Özellikle günümüz bestecilerinin ürettiği çağdaş eserlerde, makam çalgı icracısı olarak yer alınmak isteniyorsa, makam bilgilerinin yanı sıra; iyi bir batı müziği solfeji, form bilgisi ve armoni bilgilerinin de eğitime eklenmesi gerekir.
