Çağdaş sanatın dünyanın farklı yerlerinde ortaya konan çeşitli ifade biçimlerini, farklı tavır ve pratiklerini bir araya getiren Arter, uçurtma sanatının öncüsü Jackie Matisse’in zengin renklere sahip uçurtmalarını görmek için bir fırsat sunuyor. Küratörlüğünü Gill Eatherley’in üstlendiği Uçurtma Zamanı başlıklı rengarenk sergi, binanın farklı alanlarına yayılıyor. Jackie Matisse’in uçurtmaları Arter’in yüksek ve alçak tavanlı, aydınlık ve karanlık farklı alanlarında boylu boyunca görülebiliyor.
Sergi açılışında yaptığı konuşmaya “Dışarıda esen güzel rüzgarlar uçurtma zamanını hatırlatıyor bize. Biz de gökyüzünün enginliğini ve özgürlüğünü Arter’e taşıyıp sizlerle paylaşmak istedik,” sözleriyle başlayan Arter Direktörü Emre Baykal, yeni sergiyi “Uçurtma Zamanı, 2021 yılında aramızdan ayrılan çok özel bir sanatçının Jackie Matisse’in gördüğü ilgi ile etkileyici ve güçlü olduğunu düşündüğüm üretimlerini bir araya getiriyor. Sergi sanatçının 60’lı yıllarda başlayıp hayatı boyunca üretmeye, çoğaltmaya, çeşitlendirmeye ve dünyanın farklı coğrafyalarında, farklı gökyüzlerinde uçurmaya devam ettiği ve ailesi tarafından özenle korunup günümüze taşınan rengarenk uçurtmalarını ve diğer yapıtlarını Arter’in farklı mekanlarına taşıyor. Serginin küratörlüğünü kendisi de sanatçı olan, bugüne kadar Matisse’nin eserlerini gün yüzüne çıkarılarak arşivlenmesinde, dünyanın çeşitli sanat kurumlarında sergilenmesinde önemli bir rol oynayan Gill Eatherley üstlendi. Uçurtma Zamanı sergisi, Arter’in cephesindeki camlarda başlayıp bina girişinde yer alan ve daha önce üzerinde Barış Doğrusöz ve Nuri Kuzucan’ın yapıtlarını da gördüğünüz büyük duvar yüzeyinde ve galeri dışı diye tanımlayabileceğimiz çeşitli alanlarda ve -1 ‘inci kattaki galerimizde serbestçe dolaştırıyor,” diyerek anlatıyor.
Arter Binasına Yayılan Uçurtmalar
Arter binasının ön cephesinde Jackie Matisse‘in Gökkuşağı [Arc-en-Ciel] uçurtmaları, kare başlarıyla izlenebiliyor. Dolaşmış Uçurtma Kuyrukları’nın (1977) rengârenk desenleriyle tezat oluşturan Siyah Beyaz Uçurtmalar (1989), aşağı süzülerek atriumun derinliklerine uzanıyorlar. Bunlara hemen yanı başlarında, saf ipekten gövdeleriyle asılı duran Ahmedabad İpekleri [Ahmedabad Soie, 1981] eşlik ediyor. Çarpıcı renklerdeki bu kumaş şeritlerin tam karşısında ise aydınlık bir duvarın bembeyaz boşluğunda, Jackie Matisse’in David Tudor ile gerçekleştirdiği 9 Dizi ve Yansımalar (1986) adlı işini oluşturan alüminyum formlar izleyiciyi karşılıyor.
Galeri -1’in giriş koridorunun sonundaki duvara asılı bir makine, kâğıttan bir uçurtma kuyruğunu tavandan yere uzanan sonsuz bir renk döngüsüyle, hafif gıcırtı ve hışırtılar eşliğinde hareket ettiriyor. Hemen yanındaki raflara yerleştirilen Şişelenmiş Düşler, buluntu malzemelerle üretilmiş ve suyla dolu farklı boyutlarda şişeler içinde yüzen uçurtma parçalarından oluşuyor. Loş galeri alanına adım atan ziyaretçileri, Deniz Kuyrukları adlı video karşılıyor. Yapıt, Jackie Matisse’in uçurtmalarının Molly Davies tarafından çekilen sualtı görüntülerini, David Tudor’ın okyanusun derinliklerinde kaydettiği seslerle bir araya getiriyor. Videoda izlediğimiz uçurtmalar, âdeta sudan çıkıp gelmişçesine sergi mekânının tavanını kaplıyor.
Uçurtma Zamanı sergisi, ziyaretçilerini -3. kata inerken bakışlarını bir kez daha yukarı çevirmeye davet ediyor. Binanın bu bölümünde sergilenen dev bir mozaik izlenimi yaratan Gökyüzü Pireleri Sirki adlı eser yelken kumaşından üretilerek bir ağ üzerine sabitlenmiş çok sayıda küçük uçurtmayı bir araya getiriyor.
Jackie Matisse Hakkında
Köklü bir sanatsal mirasa sahip bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Jackie Matisse’in sanat pratiği, 1962 yılında edindiği bir uçurtmayı ormanda ağaçlar arasında kaybetmesiyle başlar. Bu tesadüfi olay, sanatçının kendi yolculuğuna yön vermesinde etkili olur. 1959–1968 yılları arasında, taşınabilir minyatür monografisi Valizdeki Kutu’nun [Boîte-en-valise] yapımında Marcel Duchamp’a yardımcı olurken edindiği becerilerden de yararlanan Jackie Matisse, boya kalemleri ve fırçalarıyla, bulutların arasında, sualtında, kâğıt, ahşap ve kumaş yüzeylerde gezinen, farklı mecraları ve kıtaları kat eden yaratıcı bir serüvene çıkar. Jackie Matisse, sanatı dünyanın dört bir yanında harekete geçiren dinamik bir form olarak gördüğü uçurtmalarını kesmek, yapıştırmak, düğümlemek, katlamak, dikmek, birbirine eklemek, baskı yoluyla çoğaltmak, bağlamak, çizmek, ayırmak, toplamak, lehimlemek ve nihayet uçurmaktan yaşamı boyunca asla vazgeçmez.
“Çizgilerle Oynamak için Uçurtma Yapıp Uçuruyorum”
Jackie Matisse bir söyleşisinde sanatsal pratiğini şöyle anlatır:
“Gökyüzünde renk ve çizgilerle oynamak için uçurtma yapıp uçuruyorum. Uçurtmalarım ışıkla oyun oynuyor, bulutlarla saklanıyor. Rüzgarı itip çekiyor. Kuşlara meydan okuyor. Elim uzuyor ve uzuyor. Her şeyin girip çıktığı o sonsuzlukla bir şekilde temas halinde olduğumu hissedene kadar. Uçurtmanın kendisi insana bir göndermedir: çok kırılgan ama bir o kadar da güçlü. Aynı zamanda kıvrımlı, sürekli bir harekete de göndermedir. Hareket, rüyaların ve çocukluğun hareketi. Sokakta bir çocuk nadiren düz bir çizgide yürür. İçeri girip çıkarken, etrafta dolaşırken benim uçurtmalarımın yaptığı da budur. Geçici de olsa ‘gökyüzü eserleri’ yaratmak isterim. Uçurtmalar bunun için bir araçtır. Gökyüzüne çizgi ve renk katarlar, özgürlük oyunu oynarlar.”
Uçurtma Zamanı sergisine paralel düzenlenecek etkinlikler kapsamında hareket tasarımı ve yönetimini Polly Motley’nin, video ve canlı görüntü tasarımını Molly Davies’in üstlendiği “Deniz Kuyrukları Performansları” da 26 Mayıs’a kadar izlenebilir.
*Arter sergileri, Salı-Pazar günleri 11.00-19.00, Perşembe günleri ise 11.00-20.00 saatleri arasında ziyaret edilebiliyor.
