Galeri Nev, Türkiye’de daha önce İstanbul Bienali, Pera Müzesi ve İstanbul Modern Müzesi’nin ağırladığı sanatçı ve çevirmen Yıldız Moran’ın “Gölgenin Nezaketi” başlıklı sergisini ziyaretçilerle buluşturuyor. Galeri, Londra ve İstanbul stüdyolarında çektiği birkaç portrenin yanı sıra, ilk Yıldız Moran sergisini, bu seyahatlerin müziği, şiiri, boyası üzerine kuruyor.
1950-51 yıllarından -18 yaşından- 1962 yılına dek fotoğraf çeken Moran’ın, sayıları 10 bine yaklaşan ve çok azı basılı fotoğrafları, oğlu ve varisi Olgun Arun tarafından titizlikle korundu ve arşivlendi. Arun’un 1997’de başladığı annesinin eserleri toplama, parçaları birleştirme ve kayıp parçaları teşhis etme mesaisinin bu ilk sergisine, Rutgers Üniversitesi’nden sanat ve mimarlık tarihçisi Deniz Türker eşlik ediyor.
Ender Vintage Baskılar
Türker’in konuşması ile kataloglaşacak sergi, iki yılda bir tekrar etmesi tasarlanan Yıldız sergilerinin ve nihayetinde şekil alacak kapsamlı bir monografinin ilk fasikülünü oluşturuyor. Üretiminin anıtsallığını ortaya koyan büyük baskılar, zenginliğini/çeşitliliğini örnekleyen küçük baskılar ve karanlık odasının ‘aydınlığına’ tanıklık edilmesine vesile olan ender vintage baskılar ile kurulan “Gölgenin Nezaketi” sergisi, ziyaretçileri Yıldız Moran’ın tüm üretimine hâkim olmaktansa, gölgesinde dinlenmeye davet ediyor. Sergi, dönemin gazetecilerinden Selma Yazoğlu’nun söz ettiği şekilde Yıldız Moran’ın “duruları yakaladığını” göz önüne seriyor.
Çokyönlü bir sanatçı olan ve ‘şiirselliği olan her şeyin cazibesine kapılarak ilerlediğini’ anlatan Moran’ın şiirsel dilinin yanı sıra eserlerindeki ‘müzik’ de dikkat çekiyor. Öte yandan fotoğraf çekmeye ressam olma arzusunun peşinden koşarken başlayan sanatçının, fotoğraflarını ‘olabildiğince soyut ve koyu resim’ olarak nitelendirmek mümkün. Moran, “Bu mecra ile ifade edebilme imkânı buluyor musunuz?” diye sorulduğunda ise yine de “kısmen” yanıtını veriyor.
Siyah-Beyaz Eserler
İngiltere’de portre üzerine uzmanlaşan Moran, Türkiye’ye döndükten kısa zaman sonra, 1955 yılında kendi fotoğraf stüdyosunu kurdu. Öte yandan portre çekse de, peyzaj sevdiğini dile getirdi. Belki de bu sayede portrelerini peyzajlar, peyzajlarını portreler gibi fotoğrafladı. Coğrafyadaki bedenselliği öne çıkardığı kareleri, en çarpıcı eserlerini oluşturdu. Daima siyah beyazı tercih eden sanatçı, 20 yaşındayken (1952’de) tek başına çıktığı seyahatte İngiltere, İtalya, İspanya, Portekiz, Kuzey Afrika ve Avusturya’yı; 1954-1958 arasına yayılan süreçte ise Anadolu medeniyetleri üzerine bir belgesel külliyatı oluşturmak amacı ile Mazhar İpşiroğlu ve Sabahattin Eyüboğlu’nun başı çektiği ekip ile Anadolu’yu gezdi.
“Gölgenin Nezaketi” sergisi 10 Aralık’a kadar Galeri Nev’de ziyaret edilebilecek.
Yıldız Moran Hakkında
Yıldız Moran, 24 temmuz 1932’de İstanbul’da doğdu. 1950 yılında Robert Koleji’ndeki lise eğitimini son sınıfta bırakarak, sanat tarihçi dayısı Mazhar Şevket İpşiroğlu’nun önerisiyle İngiltere’ye fotoğraf eğitimi almaya gitti. 1950-52 yılları arasında İngiltere’de Bloomsbury Technical College’da ve ardında Ealing Technical College’da fotoğraf eğitimi gördükten sonra, Old Vic Theatre’ın meşhur fotoğrafçısı John Vickers’ın yanında fotoğrafçılığa başladı.
Moran, eğitimi sırasında almış olduğu teknik ve teorik bilgiyi, stüdyo ve sahne çekimlerinde kazandığı deneyimle başarıyla birleştirdi. İlk sergisini 1953 yılında Cambridge’de açtı. 1954 yılında Londra’da beş sergi daha gerçekleştirdi ve sergileri büyük ilgi gördü. Çeşitli Avrupa ülkerini gezdi. İspanya ve Portekiz’I kapsayan bir fotoğraf kitabı hazırladıktan sonra 1954 yılında Türkiye’ye döndü. 1955-62 yılları arasında beş kişisel sergi açtı. Son sergisini 1970 yılında İstanbul’da açtı; sonra yalnızca restrospeftif sergilerinde yer aldı. Profesyonel fotoğrafçılığı bırakarak, sözlük yazarlığı ve çevirmenlik yapmaya başladı. 1982 yılında Türkiye’de fotoğraf sanatına yaptığı katkılarından dolayı İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, Fotoğraf Enstitüsü tarafından onur üyeliği ile onurlandırıldı. Yıldız Moran, Türkiye’nin akademik eğitim almış ilk profesyonel kadın fotoğraf sanatçısıdır.
