6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli gerçekleşen ve Türkiye ve Suriye’de binlerce kişinin ölümüne neden olan iki büyük deprem tarihi yapılara da büyük hasar verdi. 7.8 şiddetindeki depremin ardından büyük hasar gören tarihi alanlar arasında Gaziantep Kalesi, Malatya Yeni Cami, Diyarbakır Kalesi, Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı’nı saymak mümkün.
Şahinbey ilçesinde bulunan, 12 kulesi olan 2 bin 200 yıllık Gaziantep Kalesi depremde en büyük hasarı alan tarihi yapılardan biri. Tarihi Hitit Uygarlığı’na uzanan Gaziantep Kalesi o dönemde gözetleme noktası olarak kullanılıyordu. MS 2. ve 3. yüzyıllarda ise Roma İmparatorluğu tarafından kaleye dönüştürüldü.
Tarihi boyunca defalarca renove edilen yapı, depremde büyük hasar aldı. Surları ve gözetleme kulelerinin bir kısmı halen ayakta olan yapının, doğu ve güneydoğu kısımlarındaki bazı burçlar yıkıldı. Yanındaki istinat duvarı da çöken kalenin surlarının bir kısmında ciddi hasar meydana geldi. Kalenin yanındaki 17. yüzyıl tarihli Şirvani Camii’nin kubbesi ve bir duvarı da çöktü. Yine Gaziantep’teki Karagöz Camii de depremde hasar alan tarihi yapılar arasında.
Hatay’daki Tarihi Kiliseler Yıkıldı
Depremde bir diğer yıkılan yapı ise Hatay’ın İskenderun ilçesindeki Latin Katolik Kilisesi oldu. 1858-1871 yılları arasında inşa edilen kilise bir yangında zarar görmüş, 1901’de yeniden yapılmıştı. Rum Ortodoks Kilisesi ve Protestan Kilisesi yıkılırken; Hatay’ın Samandağ ilçesindeki Vakıflı Mahallesi’ndeki Meryem Ana Kilisesi ile Altınözü ilçesindeki tarihi Aziz Georgios Rum Ortodoks Kilisesi’nde hasar meydana geldi.
Antakya’daki 14 asırlık Habib-i Neccar Camisi ile Antakya Azizler Petrus ve Pavlus Kilisesi yıkılırken, tarihi Antakya Sinagogu da depremde ağır hasar aldı. Kısmen hasar alan Hatay Arkeloloji Müzesi’nin içinde sergilenen bazı eserler düşerek kırıldı. Öte yandan, Fransız mimar Leon Benju tarafından 1927 yılında sinema salonu olarak inşa edilen ve son olarak kültür ve sanat merkezi olarak kullanılan Hatay Meclis Binası da depremde zarar gören binalar arasında.
Adıyaman’daki 2 bin yıllık Karakuş Tümülüsü’nde bulunan tokalaşma sütunu ile Diyarbakır Surları da zarar gören diğer önemli tarihi noktalar arasında.
UNESCO Nemrut İçin Endişeli
Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Göbekli Tepe, Nemrut Dağı ve Arslantepe Höyüğü’nün de zarar görme ihtimalinden endişe edildiğini açıkladı. UNESCO depremin Suriye’yi de etkilediğini hatırlatarak Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’nde bulunan Halep Antik Kenti’ndeki durumdan da endişe duyulduğunu bildirdi.
UNESCO Genel Direktörü Audre Azolay yaptığı açıklamada, “Organizasyonumuz yetkisi dahilinde her türlü yardımı sağlayacaktır” dedi. Suriye’nin Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü (DGAM) ise bir açıklama yaparak Halep Antik Kenti’nin küçük ve orta miktarda hasar gördüğünü belirtti. Buna göre kentteki tarihi yapılar dışında Halep Ulusal Müzesi’nin içerisinde korunan bazı tarihi eserler de deprem sırasında hasar gördü.
Bakan’dan Açıklama
Kültür ve Turizm Bakanı Nuri Ersoy depremde zarar gören kültürel varlıklar için yaptığı açıklamada, “Asrın felaketinin yaşandığı bölgelerimizde tüm kültür varlıklarımızın hasar tespitlerini yapmak ve güvenliklerini sağlamak için ekiplerimiz çalışmalarını sürdürüyor. Yapılardan ayrılan her parça koruma altına alınarak restorasyonlar aslına uygun şekilde hızla gerçekleştirilecek” dedi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü ise Habibi Neccar Camisi, Adıyaman Ulu Camisi, Aziz Nikola Rum Ortodoks Kilisesi gibi yapıların depremde hasar aldığını hatırlatarak, “Eski eserlerin hasar tespiti, korunması ve ihyasına yönelik üniversitelerin eski eser konusunda uzman inşaat mühendisleri ve mimar öğretim görevlilerinden oluşturulan ekiplere ilave olarak İstanbul Teknik, Dokuz Eylül, Mimar Sinan ile Fatih Sultan Mehmet üniversiteleri başta olmak üzere diğer üniversitelerden de akademisyen desteği alınacak” açıklamasını yaptı.
Gaziantep, Şanlurfa, Adana Müzelerinde Hasar Yok
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, depremden etkilenen dünya mirası alanları ve müzeler hakkında açıklama yaptı. Açıklamada, “…Depremden etkilenen illerimizden, Gaziantep, Şanlurfa, Kilis, Osmaniye, Diyarbakır, Adana Müzelerimizde herhangi bir hasar meydana gelmemiştir. Kahramanmaraş, Elbistan, Adıyaman, Malatya Müzelerimizde ufak çatlaklar dışında bir hasar oluşmamıştır. Müzelerimizin koleksiyonlarinda ciddi bir hasar tespit edilmemiştir. Bununla birlikte, etrafında bulunan binalarin tehlike oluşturabileceği ihtimali göz önünde bulundurularak Kahramanmaraş Müzemizin taşınabilir nitelikteki koleksiyonu güvenli bir müzemize nakledilmiştir” cümleleri öne çıktı.
Hasar Tespit Çalışmaları Devam Ediyor
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün açıklaması şu cümlelerle devam etti: “Hatay Arkeoloji Müzemizin bir bölümünde hasar meydana gelmiştir. Bakanlığımızca, acil durum eylem planımız doğrultusunda en hızlı ve kapsamlı personel takviyesi bu müzemize sağlanmıştır. Ayrıca elektrik kesintilerinin güvenlik zafiyeti oluşturmaması için müzemize güneş enerjili kamera sistemleri kurulmuştur. Dünya Miras Alanlarımızdan Malatya Arslantepe’de kerpiç duvarlardan hafif kaymaların bulunduğu ve geçici çatı örtüsünde yer yer çökmeler olduğu tespit edilmiş ancak alanda ciddi bir hasar oluşmamıştır. Diyarbakır surlarının sınırlı bir bölümünde hafif dökülmeler olduğu, yine Diyarbakır Suriçi’nde bulunan St. George Kilisesi’nin girişinde ufak çaplı dökülmeler bulunduğu tespit edilmiştir. Şanlıurfa Göbeklitepe ve Adıyaman Nemrut Dağı gibi diğer dünya miras alanlarımızda hiçbir olumsuzluk tespit edilmemiştir. Gaziantep Kalesi ve Malatya Yeni Cami başta olmak üzere anılan şehirlerde bulunan Bakanlığımıza bağlı olsun veya olmasın tescilli tarihi yapılarda ve müzelerimizde oluşan hasara ilişkin detaylı çalışmalar devam etmektedir.
