Dayanışmanın insan hayatının onurunu ve otonom yaşamını kollamasıyla önemli bir bağı var. İnsan en büyük felaket anlarında bile, uzak-yakın demeden kendileriyle dayanışan insanlarla bir ortak paydada buluşma azmine sahip. Dayanışmanın hafızada, yukarıdan aşağıya gelen tek yönlü yardımlardan çok yer etmesinin en büyük nedenlerinden biri de bu. Büyük güneydoğu depremi sonrasında gelişen dayanışma zinciri de farklı kalınlıktaki halkalarıyla hafızalara kazınıyor. Sanatın kedere ortak olmak ve yaraları sarmak için üretme hali, yaşanan ve süregelen acılara kusursuz bir çözüm elbette sunamadı ama çaresizlik ve bir başına kalmışlığın tamiri için kurulan dayanışma zincirinin güçlü halkalarından biri oldu.
Depremlerin ardından ne yapabileceklerini soran sanatçılar ve sanat inisiyatiflerinin bir araya gelerek başlattıkları Sanatla Dayanışma platformu, bu dayanışmanın ilk aktörlerinden biri. Platformun önceliği sürdürülebilirliğin koruması. Zira anlık bir yardım çalışması değil, afetin üzerinden zaman geçtikten sonra da gündem yaratamaya devam ederek, dayanışmayı sürdürme esası merkeze alınıyor. Sanatla Dayanışma doğrudan bağış sağlayan bir platform değil. Depremden zarar görenlere yardım ulaştıran sivil toplum kurumlarına yapılan desteğin, sanat aracılığıyla artmasına katkıyı amaçlayan Sanatla Dayanışma, görsel sanatlar (resim, heykel, fotoğraf, video, kolaj, illüstrasyon vb.) alanında üreten sanatçıların eser bağışlarıyla yola çıkıyor. Burada yer alan eserler, internet adresi www.sanatladayanisma.org sayfasında sıklıkla güncelleniyor. Sanatla Dayanışma üzerinden almak istediğiniz eserin belirtilen tutarı kadarını Ahbap Derneği ya da AKUT’a bağışlamanız gerekiyor. Ardından dekontu platforma iletiyorsunuz. Seçilen iş başvuran kişi için ayrılıyor, sanatçıyla arasındaki ilişki kuruluyor. Süreç internet sitesindeki yönlendirmelerle doldurulan form aracılığıyla tamamlanıyor.
Ali İbrahim Öcal, Alp İşmen, Bekir Dindar, Başak Kaptan, Bengisu Bayrak, Eda Emirdağ, Erdem Varol, Eskreyn, İrem Nalça, Özgür Demirci, Özlem Ünlü, Sultan Burcu Demir, Tuba Merdeşe, Yusuf Murat Şen, Zeynep Özkanca’nın da aralarında bulunduğu sanatçıların farklı disiplinlerden üretimlerinin buluştuğu platforma; Bağımsızlar.org, maumauworks, amberPlatform, omuzorg, Karşı Sanat Çalışmaları, Halka Sanat Projesi, Mixer, Pasaj, Performistanbul, Barın Han, Latent Memories ve Lamarts da destek veriyor.
Artam Antik A.Ş. de depremlerin ardından afet bölgesinde yaşayanların barınma, temel ihtiyaçlar, beslenme, giyim, eğitim, sağlık başta olmak üzere pek çok ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çalışan kurumlara aktarılacak bağış satışlarına ev sahipliği yapmaya başladı.
2023 yılı boyunca düzenlenecek müzayedelerin bir bölümünde, sanatçıların ve koleksiyonerlerin bağışladığı eserler yardım amacıyla satışa sunuluyor. İlk bağış satışı ise 5 Mart’taki 382. Müzayede kapsamında gerçekleşti.
Müzayedede Zekai Ormancı, Ekrem Yalçındağ, Eren Eyüboğlu, Fahrel Nissa Zeid, Nejad Melih Devrim, Ahmet Oran, Hüsamettin Koçan, Zeki Faik İzer, Mehmet Gün, Haluk Özden, İsmail Ateş, Asım İşler ve Utku Varlık’ın yapıtları depremzedelere destek amacıyla satışa sunuldu. 2023 yılı müzayedelerindeki deprem bağışlarında en yüksek teklifi veren alıcı tüm tutarı AFAD, Ahbap veya TED deprem yardım hesaplarından birine yatırarak esere sahip olabilecek.
Dayanışmanın sanatla iyileşmesi için bir başka proje de EKAV Vakfı ve ARTtv aracılığıyla uygulamaya geçiyor.
Düzenlenen dayanışma kampanyası kapsamında ARTtv Project’te çevrim içi olarak satılan eserlerin gelirinin yarısı, EKAV Vakfı’nın afet bölgesindeki bursiyerlerine aktarılacak.
Sadece Türkiye’den değil dünyanın farklı coğrafyalarından da dayanışmayı destekleyen girişimler paylaşılıyor. Bunlardan biri, ikinci kuşak koleksiyoner Hüma Kabakçı’nın kurucusu olduğu, Londra merkezli Open Space Contemporary tarafından gerçekleştiriliyor. Depremin ardından sanatçılara yapılan dayanışma çağrısının karşılık bulmasıyla bağışlanan eserler, çevrim içi bir organizasyonla satışa çıktı. Alıcılar da Open Space’in Instagram sayfası üzerinden listelediği yardım kuruluşları Ahbap, Akut, İngiliz Kızılhaç Örgütü ve Charities Aid Vakfı’ndan birine yaptıkları bağışı belgeleyerek, seçtikleri eserin sahibi oluyor. Özge Topçu, Lucia Pizzani, Anna Perach, Jen Nieuwland, Radek Brousil, Jaime Gili gibi sanatçıların eserlerinin yer aldığı organizasyonun, bölgeye uzun vadede kaynak ve fon yaratma çabasını sürdürmek için sanatçılara yaptığı çağrı devam ediyor.
Türkiye ve Suriye tarihinin en büyük depremlerinden biri olan afetin, sınırlar arası dayanışmayı nasıl hareketlendirdiğine farklı ölçekli organizasyonlar aracılığıyla da tanıklık ettik. Deprem bölgesinde çalışan kurumlara destek için girişimde bulunan ilk büyük ölçekli organizasyon, 1-5 Mart tarihleri arasında gerçekleşen Art Dubai oldu. Yetkililer, bu sene 16’ıncı edisyonu gerçekleşen organizasyondan elde edilecek bilet gelirini yarısını bölgede çalışan sivil toplum kuruluşlarına aktarılacağını açıkladı.
Sanat dünyasında gelişen çabaların başını çeken bir isim olarak Refik Anadol’un girişimlerinden de bahsetmeli. Anadol, önce bir kripto cüzdan kampanyası başlattı ve 48 saat içinde toplanan yardımın Ahbap Derneği’ne iletildiğini açıkladı.
Ardından bölgede yaşayan, sanat ve tasarım alanında geleceğe dair hayalleri olan öğrencileri desteklemek amacıyla (sonrasında Girişimcilik Vakfı ile bir iş birliğine dönüşen) bir başka kampanya düzenlendi. Refik Anadol Deprem Fonu ismiyle ortaya çıkan bu burs çalışması kapsamında, dijital sanat ve teknoloji alanında çalışmak isteyen 100 öğrencinin destekleneceğini duyurdu. Sanatçı ayrıca Los Angeles’taki Jeffrey Deitch Galeri’deki Yaşayan Tablolar sergisinin 14 Şubat’ta gerçekleşen açılışında da deprem bölgesi için düzenlenen kripto cüzdan kampanyasına destek topladı.
NFT’ye değinmişken bu alanda çalışan sanatçıların bir araya geldiği bir organizasyondan daha bahsetmek mümkün. TezQuakeAid; NFT pazaryeri The Tezos’un sanatçılar ve koleksiyonerleri, bölgede çalışan sivil toplum kuruluşlarına fon sağlamak amacıyla bir araya getirdiği cüzdanın adı. Sayıları 750’yi aşan sanatçının 2000’e yaklaşan eserinin sayışa sunulduğu pazaryeri girişimi elde edilen geliri Türkiye’de Ahbap Derneği’ne, Suriye’de ise Syrian American Medical Society Foundation (SAMS) ve Save the Children (SC) kurumlarına iletiliyor. Bir diğer NFT projesi; Galeri Muaf’ın Fund Raisin app aracılığıyla sanatçısı Can Köylüoğlu’nun çizimlerini satışa çıkardığı, Türkiye’de Deprem Yardım Fonu ise satış gelirlerini AHBAP’a kripto para transferi yapmak için kurulmuş.
Sivil Toplumu Cesaretlendiren Girişimler
Sanat kurumları lokal ve global çapta dayanışma çağrılarıyla özellikle mevcut ağ ve destekçi çevrelerini sivil toplumu destekleme konusunda cesaretlendiren çağrılarda ve girişimlerde de bulundu. Hollanda’da yaşayan bir grup sanatçı ve kültür sektörü çalışanı, ülkedeki uluslararası sanatçı topluluğunu dayanışma için örgütlemek amacıyla bir araya geldi. Artists in Solidarity-Hollanda ismiyle harekete geçen topluluk, Türkiye ve Suriye’de sahada çalışan sivil toplum örgütleri ve inisiyatifleri desteklemek ve dayanışma içinde fon toplamak amacıyla çeşitli etkinlikler düzenledi. Bu kapsamda 20 Şubat’ta gerçekleştirilen konser organizasyonun yanı sıra 23 Şubat’ta Emin Alper’in Kurak Günler ve 28 Şubat’ta Nuri Bilge Ceylan’ın Ahlat Ağacı filmlerinin gösterimlerinden elde edilen gelir Queer Relief Fund ve Mor Dayanışma’ya aktarıldı. Geliri yine Mor Dayanışma ve Ahbap Derneği gibi kurumlara aktarılan 25-26 Şubat’taki bir diğer organizasyonda da Cihad Caner’in 7.2, Belit Sağ’ın Eylül-Ekim 2015, Cizre, Bingöl Elmas’ın Komşu Komşu! Huu! ve Pelin Esmer’in Oyun isimli filmlerinin gösterim etkinlikleri oldu. Tüm bu etkinliklere ek olarak Türk mutfağından örneklerin sunulduğu yemek programları ve gelirinin yine dayanışmaya aktarıldığı ikinci el pazarı satışları da gerçekleştirildi.
Dayanışmaya sinema alanından katılan bir diğer etkinlik de New York’ta gerçekleştirildi. Deneysel film Gılgamış’ın, 9 Şubat’ta sanat ve yayıncılık platformu e-flux’un New York stüdyolarındaki gösteriminden elde edilen gelirinin depremzedelere aktarılacağı açıklandı. Anton Vidokle ile Pelin Tan imzalı Gılgamış: Derinliği Görenler’(2022) yaşam, ölüm, dostluk, aşk ve ölümsüzlük soruları üzerine bir meditasyon olarak tanımlanıyor. Ayrıca E-flux mağazasındaki ürünlerin satışından elde edilecek gelirin tümü de Türkiye’deki deprem çalışmalarına aktarılıyor.
Dayanışma çağrılarının hızla yükseldiği sinema sektöründe umut verici bir girişimden de bahsetmeli. Meslek birlikleri, sendikalar, dernekler, vakıflar, kooperatifler ve emek bileşenlerinin yer aldığı, sayıları 50’ye yaklaşan paydaştan oluşan Sinema Televizyon Sendikası; dayanışmanın uzun vadede sağlıklı destek mekanizmaları kurularak devam edebilmesi amacıyla Film Sektöründe Depremin Etkilerinin Tespiti ve Afetlere Hazırlık Formu çalışmasına başladı. Çalışmanın, afetin etkileriyle ihtiyaç ve taleplerin tespit edilmesinde veri sağlaması bekleniyor. Sinema Televizyon Sendikası, film sektöründe faal olarak çalışan jeneratör, ışık malzemesi, tuvalet karavanı ve karavanların, dizi ve sinema projelerinde kullanılması yerine afet bölgesine giderek arama-kurtarma çalışmalarında değerlendirilmesine dair hızlıca karşılık bulan bir de çağrı yapmıştı. Televizyon ve Sinema Filmi Yapımcıları Meslek Birliği de maddi yardım organize ettikten sonra bölgeye sağladığı jeneratör ve karavan desteğiyle dayanışmanın parçası olmuştu.
Dayanışma Tiyatro ve Müzik Sahnesinden de Destekleniyor
Sadece güncel sanat alanında değil, kültür-sanatın hemen her dalında dayanışmayı destekleyen yeni fikirler, girişimler ve çabalar bu birlikteliğin büyümesine katkıda bulunuyor. 76 özel tiyatronun dahil olduğu Tiyatro Kooperatifi, #SahnedenDayanışma çağrısıyla bu girişimin başını çekti.
Tiyatro Kooperatifi’nin yaptığı açıklamaya göre; kooperatifte yer alan sahneler, seçtikleri oyunlarının şubat ve mart aylarında, belirlenen günlerdeki gösterimlerinden elde edecekleri geliri Afet Platformu’nda yer alan sivil toplum kuruluşları aracılığıyla depremzedelere ulaştırıyor. Uzun vadede oradaki hayatın normalleşmesine katkı sunacak faaliyetler kapsamındaysa Akdeniz Bölge Tiyatro Kooperatifi ve Ahura Tiyatro Kooperatifi gibi bölgeden meslektaşlarıyla dayanışma odaklı projeler üreteceklerini anlatıyorlar. Oyunlarının yanı sıra atölyeleri ve drama çalışmalarını da deprem bölgesine götürmek üzere harekete geçiyorlar.
Moda Sahnesi tarihinde sahnelenen Irma Vep’in Esrarı oyununun gelirinin yanı sıra 9 Mart’ta gerçekleştirilen dayanışma konserinin gelirini depremzedeler için bağışlarken; Çolpan İlhan & Sadri Alışık Tiyatrosu da Küheylan’ın 21-22 Şubat ve Amadeus’un 26 Şubat ve tarihlerindeki gösterimlerden elde edilecek geliri afetzede çocuklar ve gençlerin eğitimine destek olması amacıyla Türk Eğitim Vakfı ve Darüşşafaka’ya bağışladı.
İstanbul Kültür Sanat Vakfı önce konser mekânı Salon’u, İhtiyaç Haritası’na destek vermek için yardım malzemesi toplama merkezi olarak kullanıma açtı. Ardından da 18 Mart’taki Tamino konseri de dahil olmak üzere, tüm 2023 bütçesinden deprem bölgesinde kültür-sanat alanındaki çalışmalar için kullanılmak üzere kaynak ayıracağını açıkladı. Bu kaynakla yaratılan İKSV Enstrüman Destek Fonu, deprem felaketinden etkilenen müzik öğrencilerine ve eğitmenlerine enstrüman temin etmek için kullanılacak. Proje, Pozitif Müzik katkısı ve doremusic ve Zuhal Müzik iş birliğiyle gerçekleştirilecek. Sanat eğitiminde fırsat eşitliğini savunan Müzikist de müzik öğrencilerini desteklemek için öğrencilerin enstrüman masrafını üstlenmekten enstrüman onarım uzmanlık desteğine, farklı adımları içeren bir dayanışma başlattı.
İlk günden itibaren deprem bölgesine ulaşacak yardımların toplanması için İhtiyaç Haritası ile koordineli olarak çalışan DasDas önce bu yardımların toplanma alanı olarak mekân desteği sağladı ardından Zorlu PSM’nin de katılımıyla 30 Mart akşamı gerçekleşecek Dayanışma Sahnesi konserini açıkladı. Athena, Büyük Ev Ablukada, Can Bonomo, Kenan Doğulu, Mor ve Ötesi gibi isimlerin Zorlu Performans Sanatları Merkezi’nde sahne alacağı geceden elde edilecek gelir, deprem bölgesindeki eğitim materyalleri ve eğitimle ilgili oluşacak ihtiyaçların karşılanması için İhtiyaç Haritası’na aktarılacak. Bir başka dayanışma konseri de Pozitif organizasyonuyla 23 Mart-15 Nisan tarihleri arasında organize edildi. Palmiyeler’den Jakuzi’ye birçok ismin Babylon’da sahne alacağı Dayanışma için Müzik etkinliğinden elde edilen gelir İKSV’nin yarattığı deprem felaketinden etkilenen müzik öğrencilerine ve eğitmenlerine enstrüman temin etmek üzere kullanılacak. Dayanışmaya destek veren diğer bir etkinlikse Hood Base organizasyonuyla Moda Sahnesi’nde 9 Mart’ta gerçekleştirildi. Geliri İhtiyaç Haritası’na aktarılan gecede Ceylan Ertem’den Lara Di Lara’ya birçok isim sahnedeydi. Borusan Sanat da mart ayında gerçekleşecek konserlerin tüm gelirinin afet bölgesindeki ihtiyaçlar doğrultusunda paylaşılacağını duyurdu.
İngiltere’de kültür-sanat alanında farklı disiplinlerde çalışmalar yapan Institute of Contemporary Arts, Battersea Arts Centre, Arcola Theatre, Serious, Turquazz gibi kurumların çalışanları hızla bir araya gelerek Sounds of Solidarity isimli bir oluşum kurdular. Amaçlarının devam eden iyileşme çabaları için fon ve farkındalık yaratmak olduğunu açıklayarak, 15 Nisan’da Londra’da gerçekleşmesi planlanan yardım konseri için ilk adımı attıklarını belirttiler. Doğrudan etki sağlamak amacıyla şeffaf bir şekilde çalışan yardım kurumlarıyla iş birliği içinde olacaklarını açıkladılar. Müzik dünyasından başka benzer global adımlar da atıldı. Birleşik Krallık’ta haziran ayında düzenlenecek müzik festivali Glastonbury, iş ortaklarından sivil toplum kurumu Oxfam’la birlikte bir kampanya başlattı. Kampanya kapsamında, festival için ayrılan (Glastonbury’nin ünlü sahnesi Piramit Sahne’ye erişimden sahne arkası turlarına değin katılımcılara çeşitli özellikler sunan)10 çift bilet çekilişle satışa sunuldu. Çok sayıda Türkiyeli ve Suriyeli müzisyen öğrencisi de olan Viyana’daki Barenboim-Said Akademie, 20 Şubat’ta Pierre Boulez Saal’de geliri Alman Kızılhaçı’na giden 2Home isimli bir yardım konseri düzenledi. Köln’de yer alan kültür merkezi Kulturbunker sahnesi de 24 Şubat’ta bir dayanışma konserine ve Neolo Art Project, Coach e.V. Köln gibi sanat kolektifi ve inisiyatiflerinin yer aldığı bir yardım organizasyonuna ev sahipliği yaptı.
Önümüzdeki dönemde, farklı disiplinlerde çalışan irili ufaklı daha birçok kültür-sanat kurumu, inisiyatif ve kolektifin dayanışma zincirindeki yerini alarak, somut çabalarla dayanışmayı büyüteceği umuduyla…
Başka Neler Yapıldı?
Müziğin sadece bir eğlence değil, yası ve acıyı da paylaşmakta bir araç olabileceğini gösteren organizasyonlar da gerçekleştirildi. Kadıköy’ün canlı müzik mekânlarından Ağaç Ev, 18 Şubat’ta Blues Dayanışma Gecesi organize etti. Müziğin birleştirici gücüne inanan, sayıları 30’u geçen müzisyen ve grup sahnedeydi.
Karga Kadıköy, sonuncusu 8 Mart’ta gerçekleşen Sista Sound (geliri deprem bölgesine yollanmak üzere hijyenik kadın ürünleri için kullanılan) olmak üzere farklı dayanışma konser ve organizasyonları gerçekleştirdi.
Geliri deprem bölgesine ulaştırmak üzere düzenlenen diğer bir konserse, 25 Şubat’ta The Wall’da Kesmeşeker, Acil Servis, Direct gibi grupların katılımıyla yapıldı.
Rock’n Aid isimli oluşum 5 Mart’ta bir açık artırma düzenledikten sonra 11-12 Mart’ta da yardım konserleri planladı.
Hollanda çıkışlı Anadolu rock ve saykedelik folk grubu Altın Gün, şubat ayı başında yayınladığı Aşık Veysel klasiği Güzelliğin On Para Etmez teklisinden elde edeceği tüm geliri afet yardım kampanyalarına bağışladı, Paradiso Amsterdam’da deprem felaketine katkı sağlamak amacıyla bir yardım konseri düzenledi.
If Beşiktaş, Ankara ve Eskişehir, 6:45 Ankara, Hayal Kahvesi’nin yedi ildeki sahneleri ve üç ildeki Holly Stone sahneleri #Herbiletbirgelecek adı altında şubat ve mart aylarında düzenlenen bazı konserlerin gelirlerini ODTÜ Mezunlar Derneği ve Darüşşafaka Vakfı’ya iletti.
Bant Dergi, 25 Şubat’ta güzel sanatlar, sinema ve edebiyat dünyasından dostlarıyla, ikinci el ürünlerin ve sanat eserlerinin satıldığı ve gelirinin Rengarenk Umutlar Derneği ile Konuşmamız Gerek Derneği’ne aktarıldığı bir dayanışma pazarı düzenledi.
Mevzu Records, 11, 18 ve 19 Mart’taki üç konserden elde edilecek gelirin tamamının, depremden etkilenenlere birincil elden ihtiyaç alımında kullanılacağını duyurdu.
Londra çıkışlı My Analog Journal isimli müzik platformu ise yardım için bağışlanan plakların satışa çıktığı ve gelirinin Ahbap’a bağışlandığı bir plak pazarı düzenledi.
