Çağdaş sanatın “yaramaz çocuğu” Maurizio Cattelan, mizahı, absürtlüğü ve provokatif yaklaşımıyla tanınmaya devam ediyor. Sanatçının 18 ayar altından dökülmüş klozet heykeli America, 18 Kasım’da Sotheby’s’in New York’taki yeni merkezinde açık artırmaya çıkarıldı ve tek bir telefon teklifi ile 12,1 milyon dolara, Florida merkezli eğlence ve müze zinciri Ripley’s Believe It or Not! tarafından satın alındı.
Cattelan, eserlerinde sıkça mizah, absürtlük ve kurumsal eleştiriyi bir araya getiriyor. America da bu yaklaşımın en gösterişli örneklerinden biri. Sanatçının duvara bantlanmış muz eseri Comedian ve Papa heykeli gibi provokatif işleri, onun piyasa ve sanat kurumlarına dair eleştirilerini ve sınır zorlayan hiciv anlayışını gözler önüne seriyor. Altın klozet, sıradan bir nesneyi çağdaş sanatın tartışılan bir sembolüne dönüştürürken, Cattelan’ın bu tarzını tek bakışta temsil ediyor.
Cattelan’ın Çalkantılı America Serüveni
America serisinin ikinci edisyonu, Sotheby’s’in New York’taki müzayedesinde 12,1 milyon dolara alıcı bulsa da eserin şöhreti sadece fiyatıyla sınırlı değil. Başına gelen olaylar, onu çağdaş sanatın en tartışılan yapıtlarından biri hâline getirdi. İlk edisyon 2016 yılında Guggenheim Müzesi’nde sergilendiğinde, ziyaretçiler kapıda uzun kuyruklar oluşturmuş ve yaklaşık 100 bin kişi bu 223 kiloluk altın klozeti bizzat deneyimlemişti. Günlük bir nesnenin böyle sıra dışı bir bağlama taşınması, America’yı adeta canlı bir performansın parçası hâline getirmişti.
Eserin politik hicvi ise Beyaz Saray ile yaşanan diyalogda doruğa ulaştı. Başkan Donald Trump, Beyaz Saray için Guggenheim’dan bir Van Gogh tablosu talep etti; müze yönetimi ise tabloyu vermeyi reddederek, yerine Cattelan’ın altın klozetini “alternatif seçenek” olarak önerdi. Beyaz Saray bu teklife yanıt vermese de, bu olay eserin popüler kültürdeki etkisini artırdı.
America’nın en çarpıcı hikâyesi ise 2019’da İngiltere’de yaşandı. Winston Churchill’in doğum yeri olan Blenheim Sarayı’nda sergilenen ilk edisyon, profesyonel bir çete tarafından beş dakika içinde çalındı. Hırsızlar yakalanıp mahkûm edilse de, altın klozet bir daha asla bulunamadı. Eserin büyük olasılıkla eritilerek satıldığı düşünülüyor.
Sotheby’s Çağdaş Sanat Başkanı David Galperin’in de vurguladığı gibi, Cattelan’ın America’sı, Marcel Duchamp’ın 1917 tarihli Fountain’ına yaptığı göndermeyle sanat tarihinin alışılmış sınırlarını zorlayan bir işlev görüyor. Günümüz kapitalizmine, gelir adaletsizliğine ve sanat piyasasının absürtlüğüne dair yaptığı eleştiri, altın bir klozet aracılığıyla hem provokatif hem de kavramsal bir şekilde izleyiciye ulaşıyor. Ripley’s koleksiyonuna katılan ikinci edisyonun gelecekte halka açılıp açılmayacağı ise şimdilik gizemini koruyor.
