Murat Cem Baytok’un dünyanın sıkışmışlığına gönderme yaptığı ve “Stillstand” adını verdiği dev enstalasyonu sanatçının Ankara’da bulunan CerModern’in çevresinde bulduğu ahşap travers ve paslı çelik gibi malzemelerden üretildi.
CerModern’in çevresinden topladığı buluntu parçaları (‘objet trouvé’) modifiye ederek onlara bambaşka bir yaşam sunan sanatçı, “Stillstand” işinde dünyanın haline ve insanoğlunun içinde bulunduğu duruma gönderme yapıyor.İnsan figürüne dönüştürülmüş iki ahşap travers, paslı demirlerden üretilmiş dünyayı iki taraftan sıkıştırarak itiyor.
Mitolojik Bir İmge: Sisifos
Baytok, bu işi yapmadan önce zihninde beliren bir imgenin onu uzun süre terk etmediğini ve enstalasyonu yaparken bu düşüncenin işini etkilediğini belirtiyor. Bu imge evrensel bilinirliliği olan, Yunan mitolojisine göre sonsuza kadar bir kayayı bir tepenin en yüksek noktasına dek yuvarlamaya mahkum edilmiş olan Sisifos…
Baytok, “sonsuza kadar taş yuvarlamaya mahkum edilen, hedefe her yaklaştığında taşın yine aşağı düşmesiyle bir kısır döngü içine giren Sisifus’un halinin “şu an insanoğlunun içinde bulunduğu durumu çağrıştırdığını” söylüyor. Sanatçı, pandemiyle birlikte tüm dünyanın içinden geçtiği bu olağanüstü dönemin insanın sıkışmasına, hareket kabiliyetinin azalmasına, genel anlamda akışın durmasına neden olduğunu son derece çarpıcı bir biçimde betimliyor.
4 Metre Uzunluğunda, 6 Metre Genişliğinde
“Sanki kendi gezegenimiz içinde kendi iç dünyalarımızda sıkışıp kaldık,” diyen sanatçının yok olmaya yüz tutmuş paslı demir borular, ahşap traversler ve kullanılmayan çivilerden oluşan eseri yaklaşık dört metre uzunluğunda ve altı metre genişliğinde.
Baytok, sanatsal pratiğinde doğayı bir kanvas olarak kullanıyor. Doğada bulduğu toprak, yaprak, dal, taş, kaya, balçık, demir sopalar gibi parçaları kullanıp bu enstalasyonlarını yaptığı yerde bırakıyor.
Dinmek bilmeyen bunalımlarıyla içinde yaşadığımız bu çağda, dönemin siyasal gündeminin bir uzantısı olarak, üzerinde yaşadığımız kara parçasının ticarileştirilmesine, her nesne ve değerin alınıp satılabilir olmasına doğada bulduğu malzemelerle üretim yapma yoluyla itiraz eden sanatçı günümüz arazi sanatını başka bir boyuta taşıyor.
Doğada Bulduğu Malzemeler
Murat Cem Baytok bu tavrıyla aslında yerle bir ettiğimiz, kirlettiğimiz dünyamızın haline dikkat çekerken, performans, arazi sanatı ve yerleştirmenin iç içe geçtiği bu “eylemiyle” CerModern’in açık hava terasının bir kamusal alan olduğunun da altını çizmiş oluyor.
Doğada bulunan malzemeyle doğaya ahenkli bir imza atan bu iş bir sanat mekanına bir müdahale olarak aynı zamanda sanat piyasasının dinamiklerine karşı bir direnç rolü oynuyor, kolay kolay metalaştıramayacağı için bir yandan da tüketim karşıtı bir tavrın ifadesi oluyor.
Yabancılaşma ve Sıkışma Hissine Panzehir Niteliğinde
Teknolojinin imkanları ve sokağa çıkma yasaklarının dolaylı sonucu olarak dijitalleşmeye ağırlık veren sanat ifadelerini de alt üst eden bu iş , fikir, yöntem ve sunumuyla içinde bulunduğumuz yabancılaşma ve sıkışma hissine karşı adeta bir panzehir görevi üstleniyor.
Çağın ruhlarımızda açtığı gedikleri doğada bulunan malzemeleri eğip bükerek betimlemek iyileştirici bir seçenek olduğu gibi, eylemsel düzeyde politik bir tavır olarak da okunuyor.
İnsan türünün kendi soyuyla imtahan verdiği bugünlerde Baytok’un bu sıkışmışlığa gönderme yapan işi CerModern’in açık hava terasında görülebilir.
MURAT CEM BAYTOK, “STILLSTAND”, mekana özel enstelasyon, 2.80 m X 6.00 MX 2.10 M, ahşap travers, paslı demirler, 2020.
Murat Cem Baytok Türkiye ve Almanya’da yaşıyor ve çalışıyor.
