Edebiyat dünyası, 9 Ekim Perşembe günü İsveç Akademisi’nden gelecek haberi büyük bir heyecanla bekliyor. 1901’den beri verilen ve edebiyatın en prestijli onuru kabul edilen Nobel Edebiyat Ödülü, bu yıl hangi yazara gidecek?
Yaklaşık 1,2 milyon dolar (11 milyon İsveç kronu) değerindeki ödülün sahibi, her yıl olduğu gibi son ana kadar sır gibi saklanıyor. Ancak NicerOdds bahis sitesinin yayımladığı oranlar, edebiyatseverlere ilginç ipuçları sunuyor. Bu yılın favorileri arasında kimsenin tahmin edemeyeceği isimler var ve geçen yılki büyük sürpriz, 2025’in de beklenmedik sonuçlar getirebileceğinin sinyalini veriyor.
Liderlik Koltuğunda Kült Bir İsim: Gerald Murnane
86 yaşındaki Avustralyalı Gerald Murnane, bahis oranlarında açık ara önde. Son iki yıldır ilk üçte yer alan Murnane, edebiyat çevrelerinde “yazarların yazarı” olarak biliniyor. Düzlükler, Ilgın Yolu, Yeryüzünde Bir Mevsim gibi bazı eserleri Türkçeye de çevrildi. Öz-gönderimci, felsefi ve minimalist üslubuyla tanınan Murnane, geniş kitleler tarafından pek okunmasa da eleştirmenlerin favorisi. İşte Nobel’in klasik tercihi: Popüler değil ama sanatsal derinliği tartışılmaz bir yazar.
Murakami Lanetini Kırabilecek mi?
Haruki Murakami yine listelerde, yine umutlu, yine hüsran adayı. Japon yazarın problemi basit: Çok ünlü. İsveç Akademisi tarihen kitle pazarının gözdelerini ödüllendirmekten kaçınıyor. Her yıl favoriler arasında, her yıl eli boş dönüyor.
Doğu Avrupa’nın Sürrealist Sesi: Mircea Cărtărescu
Romanyalı yazar Mircea Cărtărescu, 11/1 oranla Murakami ile aynı seviyede. Barok ve rüya gibi üslubuyla tanınan Cărtărescu’nun “Orbitor” üçlemesi, Avrupa’da kült statüsüne ulaştı. Thomas Mann Ödülü (2018) ve Los Angeles Times Kitap Ödülü (2023) sahibi yazar, yıllardır Nobel favorileri arasında.
Çin’in Deneysel Dehası Can Xue: Düşüş mü, Zafer İşareti mi?
İki yıl üst üste birinci olan Can Xue, bu yıl 14/1’e düştü. Edebiyat kulisteri heyecanla fısıldaşıyor: “Tam da bu yıl alacak!” Geçen yıl Han Kang da 33/1 oranla kimsenin beklemediği anda kazanmıştı. Nobel’in öngörülemez ruhu yine devrede mi?
Sürpriz Yükselişler ve Gizli Adaylar
Meksikalı Cristina Rivera Garza’nın 9/1’e çıkması, Batı dışı edebiyata dönüşün sinyali. Romanyalı Mircea Cărtărescu (11/1) her yıl biraz daha yaklaşıyor. Macar ustası László Krasznahorkai (6/1) sessiz sedasız ikinci sırada bekliyor.
Nobel Edebiyat Ödülü 2025 İçin Diğer Güçlü Adaylar
Anne Carson, Salman Rushdie, Margaret Atwood, Thomas Pynchon, Michel Houellebecq ve Joyce Carol Oates listelerde yer alan diğer ünlü isimler arasında.
İsveç Akademisi’nin Eğilimi: Batı Dışı Seslere Doğru
Edebiyat analistleri, bu yıl Akademi’nin “Avrupa merkezliliğinden uzaklaşma” eğilimi gösterebileceğine işaret ediyor. Son yıllarda Han Kang (2024, Güney Kore) ve Abdulrazak Gurnah (2021, Tanzanya) gibi Batı dışı yazarlara verilen ödüller, bu trendin devam edebileceğini düşündürüyor.
Nobel Edebiyat Ödülü 2025: Seçim Komitesi ve Kriterleri
Nobel Edebiyat Komitesi’ni oluşturan altı İsveç Akademisi üyesinin eğilimleri de ipuçları veriyor:
- Anders Olsson (Başkan): Modernist şiir uzmanı, biçimsel yenilikçi yazarları destekliyor
- Ellen Mattson: Kimlik, kadın deneyimi ve tarihsel anlatılara odaklanıyor
- Steve Sem-Sandberg: Holokost ve travma edebiyatı üzerine yoğunlaşıyor
- Anna-Karin Palm: Klasik anlatı geleneklerini harmanlayan yazarlara ilgi gösteriyor
Geçmiş Yılın Dersi: Sürprizler Her Zaman Mümkün
2024’te Han Kang‘ın 33/1 oranla büyük bir sürprizle ödülü alması, bahis oranlarının her zaman doğru olmadığını gösterdi. Bu yıl da benzer bir senaryo gerçekleşebilir.
Nobel Edebiyat Ödülü 2025: Sonuç
Edebiyat dünyası 9 Ekim günü Stockholm’den gelecek haberi bekliyor. Gerald Murnane’nin liderliği sağlam görünse de, Nobel’in öngörülemez doğası her şeyi mümkün kılıyor. Küresel edebiyat haritasını dönüştüren seslerden hangisi bu prestijli onuru alacak? Pek yakında…
