Salt’ın 2021 sonbaharında Özer Kabaş üzerine başlattığı arşiv ve araştırma sürecinin ilk çıktısı olan Sentez ve Montaj, adını sanatçının 1969’da yazdığı Türk Resminde Montaj makalesinden alıyor. Kabaş’ın 1966’dan 1997’ye sanat tarihi ve eğitimi üzerine yazdığı yazıları sanat, tasarım ve sinemadan insan, çevre ve siyaset ilişkilerine uzanan çok yönlü bir literatür sunuyor.
Vasıf Kortun’un bu yayın için kaleme aldığı Yale’den Gelen Adam: Özer Kabaş Yazıları, Kabaş’ı daha az bilinen eğitimci ve sanat düşünürü yönleriyle ele alıyor. Kabaş ve Sezer Tansuğ, Ömer Uluç, Yılmaz Zenger’in katılımıyla gerçekleştirilen yuvarlak masa toplantısı, sinema ile resim ilişkisini irdeliyor. Sanatçının vefatından kısa bir süre sonra Zeynep Rona tarafından Ayşe ve Ercümend Kalmık Vakfı’nda düzenlenen Özer Kabaş’ın Bıraktığı İzler toplantısının dökümünde ise Kabaş, yakınları Oya Başak, Jale Erzen, Cevat Çapan, İclal Erentürk, Süleyman Saim Tekcan, Engin Cezzar, Mete Yalçın, Ali Teoman Germaner ve Gülriz Sururi’nin anıları üzerinden anlatılıyor.
Özer Kabaş’ın sanatın farklı disiplinlerine ilgisi, sanat eğitimine yaklaşımını ve katkılarını aktarmayı amaçlayan araştırma kapsamında saltonline.org’da PDF ve EPUB formatlarında sunulan Sentez ve Montaj, 2023 yılı başında basılı kitap olarak da yayımlanacak.
Kabaş’ın dijitalleştirme ve kataloglama çalışmaları süren arşivindeki zanaat, tasarım ve sinema konulu kaynaklar, temel tasarım eğitimi üzerine notları, çalışmaları ve tezleri, kendisi üzerine incelenmeyi bekleyen pek çok olası konuyu barındırıyor. Arşiv, sanatçının işlerine, eğitimine ve akademik çalışmalarına, öğretim üyeliği boyunca Robert Kolej ve İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’ndeki tecrübelerine ışık tutan fotoğraf, dia, belge ve efemera gibi malzemeleri içeriyor. 2023’ün ilk aylarında çevrimiçi erişime açılacak koleksiyon Salt Araştırma’da Ahmet Öktem, Altan Gürman (Arter iş birliğinde), Cengiz Çekil, Gülsün Karamustafa, Hüseyin Bahri Alptekin, İsmail Saray, Mustafa Altıntaş, Nur Koçak, Serhat Kiraz, Tomur Atagök ve Yusuf Taktak’ın da aralarında bulunduğu sanatçı arşivlerine katılmış olacak. Türkiye sanat ortamının bir dönemine kapsamlı ve bütüncül bir bakış sunan bu kaynakların yanı sıra Kabaş’ın yakınlarıyla gerçekleştirilen görüşmeler ile araştırma genişletilecek.
1934’te Mersin’de doğan Özer Kabaş, 1946’da girdiği Robert Kolej’de tiyatro ve spor faaliyetleriyle ilgilendi; Cevat Çapan’la Köşebaşı, Engin Cezzar’la Jül Sezar oyunlarında oynadı. 1957’de Robert Kolej (bugünkü adıyla Boğaziçi Üniversitesi) Makine Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu. 1957-1962 yıllarında ABD’de Yale School of Art’ta eğitim gördü. 1961’de Resim Bölümü’nden lisans derecesini aldı. Josef Albers, Bernard Chaet, Neil Welliver, William H. Bailey, Richard Claude Ziemann, Rico Lebrun, Gabor Peterdi, Sewell Sillman, Peter Milton, Jack Tworkow gibi sanatçıların öğrencisi oldu. 1962 yılında desen dalında birincilikle ödüllendirildiği lisansüstü derecesini aldı. Aynı yıl Ross-Talalay Gallery’de (New Haven, ABD) ilk kişisel sergisini açtı. 1964-1974 yıllarında Robert Kolej’de (Boğaziçi Üniversitesi) öğretim üyesi olarak görev yaptı. 12 Mart 1971’de kapatılan Robert Kolej Sinema Kulübü’nün danışmanlığını yürüttü. Türkiye’de ilk kısa film şenliğini başlatan kulübün 1967’de düzenlenmesine vesile olduğu I. Hisar Kısa Film Yarışması’nda 16 mm dalında İstanbul Hatırası filmi ile birincilik ödülü aldı.
Öğretim üyeliğinin yanı sıra öğrenciler için sosyal bir merkez olan ve tiyatroyu da kapsayan Social Hall’un yöneticiliğini yaptı; burada sergiler ve konferanslar düzenledi. Aptullah Kuran ile birlikte sanat tarihi dersleri de veren Kabaş, 1971’de İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Temel Sanat Eğitimi Kürsüsü’ne (yarı zamanlı) katılarak ders vermeye başladı ve ressam Altan Gürman, heykeltraş Ali Teoman Germaner, mimar Erkal Güngören ile birlikte Temel Sanat Eğitimi dersinin çekirdek kadrosunu oluşturdu. Aynı yıl, kardeşleri Mehmet ve Vedat Kabaş ile Urart Sanat Atölyesi’ni kurarak modern takı tasarımına öncülük etti.
Kabaş, 1976’da Altan Adalı, Ali Teoman Germaner, Seyyit Bozdoğan, Mehmet Güleryüz ve Altan Gürman ile birlikte Devlet Güzel Sanatlar Galerisi’ndeki (Ankara) İstanbul’dan 6.6.6.6.6.6 Ressam grup sergisine katıldı. 1981’de Güzel Sanatlar Eğitiminde Temel Tasarım ve Temel Desen Dersinin Yöntemli Bir Uygulama Çalışması adlı eğitim kitabını kaleme aldı. 1985’te Mimar Sinan Üniversitesi Resim Anasanat Dalı’nda doçent kadrosuna atandı, 1990’da profesör oldu. 1991’den itibaren Resim Anasanat Dalı Başkanlığı yapan Özer Kabaş, 1998 yılında yaşama veda etti.
Yale’den Gelen Adam
Yayın için Vasıf Kortun “Yale’den Gelen Adam” başlıklı yazısında şunları diyor: “Özer Kabaş’ı günümüze kadar tekrar ederek gelen ‘denizlerin ressamı’ tanımıyla monokültüre sıkıştırmak yerine, sanatçılığı kadar Türkiye sanat meseleleri üzerinde derinlemesine düşünen, sözünü sakınmayan, akranlarından daha kapsamlı bir bilgi evreni geliştirmiş bu çok katmanlı özneyi kendisinden dinlemek üzere kurgulandı… Kabaş’la bir kez karşılaştım ve maalesef bir mesaimiz olmadı. Yazılarını okudukça kendimi tanımadığım bir insanı özlerken buldum. Tartışmak, öğrenmek, paylaşmak, fikrini almak istediğim ne kadar çok konu varmış…” Kortun aynı yazıda Kabaş’ın bundan elli yıl önce yazdığı yazıların bugün de aciliyetini koruduğunun ve en küçük bir entelektüel tembellik içermediği için çok kıymetli olduklarının altını çiziyor. Kortun, Kabaş’ı literatürü çok iyi takip eden bir eğitimci, sanatçı ve yazar olarak tanımlıyor. Notlarında Kabaş’ın çok şanssız olduğunu, derin kültüre sahip bir sanatçı olmasına rağmen değerinin farkında olan bir topluluğun içinde yaşamadığını söylüyor ve ekliyor: “Umuyorum ki Salt Araştırma’nın arşiv çalışması kapsamındaki bu yayın, bir dönemin ışıldayan öznesi Özer Kabaş’ın tarihe yeniden kazandırılması için uyarıcı olacaktır.”
