İngiltere’de bu ay yayımlanan iki yeni kitap, ABD’li yönetmen Stanley Kubrick’in “The Shining” (Cinnet) filmini çekerken sanatın farklı dallarından nasıl ilham aldığını ortaya koyuyor. Kubrick’in 1980 yapımı başyapıtına odaklanan kitaplar, ödüllü yönetmenin 1966’da söylediği, “Dünyanın en korkunç filmini yapmak istiyorum” cümlesiyle yola çıkan “The Shining” serüvenine sanatsal bir bakış açısı sunuyor.
“The Shining”, Kubrick’in yazar Stephen King’in aynı adlı romanından beyazperdeye uyarladığı bir film. En iyi gerilim/psikolojik gerilim filmlerinden biri olarak nitelendirilen ve sonrasında çekilen pek çok film için ilham kaynağı film, yazar Jack Torrance’ın kış sezonunda kapalı olan Overlook Oteli’nin bakımını üstlenmesinin ardından yaşananları konu alıyor.
Üç kez Oscar’a değer görülen Amerikalı oyuncu Jack Nicholson’ın Jack Torrance karakteriyle başrolde olduğu filmde, bekçi Torrance ve ailesinin otele taşınmasının ardından gelişen bir takım olağanüstü olaylar anlatılıyor.
Sanatın birçok dalıyla yakından ilgilenen Stanley Kubrick’in eşi Christiane Kubrick’in aynı zamanda bir ressam olduğunu, yönetmenin eşinin üretimlerine filmlerinde de yer verdiğini unutmamak gerek. Kubrick’in özellikle William Makepeace Thackeray’in 1844 tarihli “The Luck Of Barry Lyndon” romanından uyarladığı “Barry Lyndon” (1975) filminde de sanat tarihinin etkisi hemen göze çarpıyor. Yönetmen filminde, William Hogarth, Thomas Gainsborough ve Joshua Reynolds gibi 18. yüzyılın önemli ressamlarının eserlerinden yararlanıyor.
Kubrick’in ünlü gerilim filmini Taschen etiketiyle çıkan ve W. Rinzler ile Lee Unkrich tarafından kaleme alınan “Stanley Kubrick’s The Shining (Collector’s Limited Edition)” adlı koleksiyonerlere özel sınırlı sayıda basılan kitap ile Rough Trade Books’tan çıkan, Craig Oldham’ın yazdığı “The Shining: A Visual and Cultural Haunting” kitabı masaya yatırdı. “Stanley Kubrick’s The Shining (Collector’s Limited Edition)” filmin yapılışının hikayesini ele alırken, “The Shining: A Visual and Cultural Haunting” için kapsamlı, çok boyutlu bir inceleme demek mümkün. Öte yandan iki kitap da yönetmenin romanı beyazperdeye uyarlarken yaptığı kapsamlı araştırmayı göz önüne seriyor.
2 Bin İllüstrasyon
“Stanley Kubrick’s The Shining (Collector’s Limited Edition)” içerisindeki 900 sayfadan oluşan “The Making of Stanley Kubrick’s The Shining” (Stanley Kubrick’in The Shining’inin Yapılışı) başlıklı bölüm, adeta kitap içinde bir kitap. Bu kısımda, bilgilerin yanı sıra daha önce paylaşılmamış görseller yer alıyor. Filmin müzik, sanat, mitoloji, moda gibi farklı alanlardaki kültürel etkilerini ele alan yazılar okurla buluşuyor. “Stanley Kubrick’s The Shining (Collector’s Limited Edition)” üç ciltten oluşurken, 2 bin 198 sayfalık kitapta 2 bin illüstrasyon yer alıyor.
Göndermeler
“The Shining”in görselleştirmesinde sanatın önemli rol oynadığı açık. Filmde aralarında Alex Colville, Francisco de Goya, Agnes Denes ve Carl Andre’nin olduğu sanatçıların eserlerine göndermeler dikkat çekiyor. Öte yandan sayfalar ve broşürleri bir araya getiren bir formatta sunulan “The Shining: A Visual and Cultural Haunting”deki broşürlerde John Everett Millais’ın “Ophelia”sından Goya’nın “Saturn Devouring His Son” işine uzanan çok çeşitli görseller yer alıyor. Siyah beyaz ve renkli toplamda 400 illüstrasyonun yer aldığı kitapta, filmden repliklere yer verilerek, bahsedilen eserler, film sahneleri ve konseptler arasındaki ilişkiler de açıklanıyor.
Craig Oldham imzalı “The Shining: A Visual and Cultural Haunting”deki dikkat çekici bilgilerden biri de filmin en bilinen sahnelerinden birine ait. Şöyle ki, filmdeki unutulmaz karakterlerden Alexa ve Alexie Grady kardeşler, Stephen King’in romanında ikiz olarak yazılmamıştı. 20. yüzyılın önde gelen kadın fotoğrafçılarından biri olan ve özellikle siyah-beyaz portreleriyle bilinen Diane Arbus’un 1966 yılında çektiği “Identical Twins, Roselle, N.J.” adlı fotoğraftan ilham alan Kubrick, filmdeki ikiz kız kardeşleri yarattı.
İkizlerin Hikayesi
1972’de asistanı Leon Vitali, Kubrick’e MoMA kataloğunda yer alan Arbus’un eserini göstermişti. O günü anlatan Vitali, “İki küçük kızın fotoğrafıydı. ‘Tanrım, bundan daha iyisi olamazdı’ diye düşündüm” diye konuştu. Kubrick’in tıpatıp benzeyen kişileri ifade eden ‘doppelganger’ kavramına ilgisi Grady kardeşleri ikiz olarak yaratmasında etkili oldu. Öte yandan Kubrick ve Arbus tanışıyordu; 1940’lı yıllarda Look dergisinde acemi bir fotoğrafçı olarak çalışan Kubrick’e o dönemde Diane Arbus mentorluk yapmıştı.
“Stanley Kubrick’s The Shining (Collector’s Limited Edition)” ve “The Shining: A Visual and Cultural Haunting” efsaneler arasına girmiş filmi farklı perspektiflerle ele alsa da, kitapların çok önemli bir ortak özelliği var. Okura fotoğraflardan poster tasarımlarına ve kartpostallara uzanan zengin bir görsel içerik sunuyor.
*İstanbul Sinema Müzesi’nde şimdiye kadar yapılmış en kapsamlı Stanley Kubrick sergisi 1 Mart’a kadar görülebilir.
