Doğu ve Batı arasındaki etkileşimin köklü ve sarmaşık geçmişine odaklanan ”Inspired by the East” adlı sergi, 15. yy.’dan günümüze uzanan kültürel alışverişi ve Batılı sanatçıların İslam kültürü ve sanatından nasıl esinlendiklerini gözler önüne seriyor. Lucien de Guise’ın küratörlüğünü ve Hartwig Fischer’ın direktörlüğünü üstlendiği sergi, önce Londra’da British Museum’da, sonrasında da Kuala Lumpur’da Islamic Arts Museum Malaysia’da gerçekleşiyor.
500 yıl önce, Avrupalılar güçlü Osmanlı İmparatorluğu’na büyük saygı duyuyorlardı, fakat bu imparatorluk onlarda korku da uyandırıyordu. Bu dönemde 1. Sultan Bayezid, School of Veronese adlı İtalyan sanat okulu tarafından güçlü ve bilge bir hükumdar olarak resmedilmiş. Avrupayı 200 yıl boyunca tehdit eden Osmanlı İmparatorluğu’nun yanı sıra Kuzey Afrika ve İran’ın Batı üzerindeki etkisi göz ardı edilemez. Peki 1800’lerde Avrupa’nın küresel hakimiyeti kazandığı bir dünyada, Batılı sanatçıların Doğu’ya olan bakışı nasıl değişti?
Görsel ve dekoratif sanatları odağına alan sergi, çağdaş sanat örneklerinin yanı sıra seramik, fotoğraf, cam işleri, mücevher ve kostümleri barındırıyor. Oryantalizm akımının en bilinen sanatçılarından, Eugène Delacroix’nın ”Algerian Interior” adlı resmi, Frederick Arthur Bridgman’ın ”The Prayer” adlı tablosu, İngiliz sanatçı Edmund Dulac’ın 1907 yapımı ”Arabian Nights” adlı ilüstrasyon serisi, Fransız sanatçı Théodore Deck’in seramikleri ve John Frederick Lewis’in bazı eserleri sergide bulunuyor.
Kronolojik olarak ilerleyen serginin son ayağı 21 yy. perspektifini içeriyor. Son bölümde, Müslüman kadın kimliğine odaklanan, Batılıların oryantalizm algısını sorgulayan ve yıkmaya çalışan, Orta Doğu ve Kuzey Afrika kökenli dört kadın sanatçının işlerine yer veriliyor. İnci Eviner’in ”Harem” adlı video çalışması haremde dans eden kadınları ele alıyor ve Fransız sanatçı Antoine-Ignace Melling’in karamsar tablosuyla tezat oluşturuyor. Pek çok oryantalist sanatçı gibi Melling’de, Doğuyu Batılı bir perspektiften ele almış ve İstanbul Haremi’ni yarı otel yarı hapisane şeklinde betimlemiş. Filistin kökenli Amerikalı akademisyen Edward W. Said, ”Orientalism: Western Conceptions of the Orient” (Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları) adlı kitabında, Doğu’daki yaşamın Batı tarafından genelde hatalı ve taraflı bir şekilde yansıtıldığını öne sürer. Fas kökenli sanatçı Lalla Essaydi, ”Women of Morocco” adlı triptik tablosunda 19. yy. oryantalizminin Arap kadınlarını ele alışını ters yüz edip onları tekrardan keşfediyor. Essaydi gibi kadınların oryantalizmdeki temsilini sorgulayan Filistin kökenli sanatçı Raeda Saadeh, otoportresinde, vücudunu gazete parçaları ile sarılı, bakışlarını ise izleyiciye odaklanmış bir şekilde resmetmiş.
Doğu’ya karşı büyük bir merak ve ilgi duyan Avrupa ve Kuzey Amerika oryantalizmi, fantazi ve gerçeklik arasındaki ayrımı ortadan kaldırılarak 19. yy.’da doruk noktasına ulaşıyor. Sergi, Doğu ve Batı arasındaki fikir ve sanatalışverişinin zaman zaman savaş, diplomatik ilişkiler, hac yolculuğu ve koloni arayışılarından zaman zamanda sadece sanatsal pratikleri uyarlama isteğinden doğduğunu gösteriyor. Sonuç olarak sergi, ziyaretçileri Doğu ile Batı’nın kesiştiği, kültürel diyaloğun ve karşılıklı saygının varolduğu bir buluşmaya davet ediyor. Günümüzde eksikliğini hissettiğimiz, Doğu ve Batı’yı kültürel anlamda bir araya getiren bu buluşma iki ülkede sergilenecek.
26 Ocak 2020’ye kadar British Museum’da,
20 Haziran-20 Ekim 2020 tarihlerinde Islamic Art Museum Malesia.
