Kütüphane Haftası, bu yıl dünyada hızla yayılan Covid-19 pandemisi nedeniyle kütüphanelerin fiziki olarak kullanıma kapalı olduğu döneme denk geldi. Salgına karşı alınan önlemler kapsamında kapalı olan ve bu nedenle sergilerini çevrimiçi tura açan Pera Müzesi, şimdi de ev sahipliği yaptığı sergilerin kataloglarından önemli bir seçkiyi ‘Dijital Yayınlar’ başlığı ile web sitesinde ücretsiz olarak erişime sunmaya başladı.
ÜNLÜ TABLOLARDAN GİZLİ DETAYLAR
Dijital kütüphanede yer alan yayınlardan biri, çağdaş sanat ve nörobilime odaklanan “Temelde İnsan” adlı sergi kataloğu. Okuru çağdaş sanat ile nörobilim arasındaki güçlü ilişkiyi incelemeye davet eden kitap robotbilim, 3D tarama, Photoshop, hızlı prototipleme, mikroskopla inceleme, bilgisayar görüntüsü gibi yeni teknolojileri kullanan sanatçıların yapıtlarını bir araya getiriyor.
19. yüzyılda bilimdeki ilerlemelerle birlikte anatomik resimler, diyagram ve haritalar, nörolojik bilgi sunmanın yanı sıra sanatçılara yeni bir ilham kaynağı sundu. Bu kitapta sanatçıların yaşadıkları çağın bilim ve teknolojisine duyduğu ilginin izleri sürülüyor. Özellikle Edvard Munch, Paul Klee, Salvador Dali, Franz Kupka, Man Ray gibi ünlü isimlerin biyoloji kaynaklı bilimsel metaforları yapıtlarında sıkça kullandıkları görülüyor.
Kitapta yer alan bilgilere göre; babası ve erkek kardeşi hekim olan, kız kardeşi depresif yapıya sahip Edvard Munch’ın Melankoli (Laura) adlı eseriyse bu alanın en ilginç örneklerinden biri. Amerikalı sanat tarihçisi Kirk Varnedoe’ye göre, Munch’un bu tablosundaki masa örtüsü, resimsel olarak beyin dokusunu andırır. Örtüde, dönemin tıp yayınlarında nörolojik anormallikleri göstermek için kullanılan boyalı koronal beyin bölümleri model alınmıştır. Bu gönderme, sanatçının kız kardeşi Laura’nın iç durumuna belirgin bir dış referansta bulunur.
Görsel sanatlar ve nörobilimdeki anlatıların dikkat çekici yanlarından biri de bilimkurgu boyutu. Wilhelm Conrad Roentgen’in 19. yüzyılda röntgeni buluşu, zihin okuma gibi birçok mistik açıklamayı gündeme getirmişti. Bu etkileşimi bugün, Steven Spielberg’in Azınlık Raporu filmi gibi pek çok örnekte görmek mümkün.
Bilim ve sanatın güçlü etkileşimini geçmişten günümüze geniş bir perspektifte ele alan sergi kataloğu, zihin ile beden arasındaki bağlantılardan yararlanan yedi çağdaş sanatçının yapıtlarını da inceleme fırsatı sunuyor. Sergide, küratör Suzanne Anker ile birlikte, Andrew Carnie, Frank Gillette, Michael Joaquin Grey, Leonel Moura, Rona Pondick ve Michael Rees adlı sanatçıların yapıtları yer alıyor.
Türkçe ve İngilizce yayımlanan “Temelde İnsan: Çağdaş Sanat ve Nörobilim (Fundamentally Human: Contemporary Art and Neuroscience)” başlıklı kitabı bu linkten okuyabilirsiniz.
