1923'den beridir Türkiye'de de tüm dünya ile birlikte kutlanan 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü tüm sanat işçilerine kutlu olsun. 1 Mayıs'ta iki sanatçıyı eserleriyle anıyoruz. Artık simge olan 1 Mayıs afişlerinin çizeri Orhan Taylan'ın sergisi Bursa Nilüfer'deki Nazım Hikmet ve Meteor I Balat Kültürevi’nde. Sarper Özsan'ın yazıp bestelediği 1 Mayıs Marşı ise alanlardaki işçilerin ve herkesin dilinde.
Geçen yıl vefat eden 1 Mayıs İşçi Bayramı’nın simge afişlerinin yaratıcısı Orhan Taylan, onsuz gerçekleşen ilk 1 Mayıs’ta “Orhan Taylan Sokağın Direniş Hafızası” sergisiyle anılıyor. Orhan Taylan’ın toplumsal muhalefetle doğrudan ilişkilendiği iki dönemini bir araya getiren sergi, Nilüfer Belediyesi ev sahipliğindeki Nâzım Hikmet Kültürevi ve Meteor I Balat Kültürevi’nde 28 Temmuz’a kadar görülebiliyor.
Tasarladığı dünyayı avucunun içinde temsil eden 1 Mayıs posteriyle de tanınan Taylan’ın, büyük kısmını 2013 yılında yaptığı Gezi Resimleri ile DİSK’le beraber çalıştığı dönemden afişleri, fotoğrafları, çizimleri ve yazıları sergide izlenebiliyor. “Orhan Taylan Sokağın Direniş Hafızası” sergisi, sanatçının aile arşivinin yanında DİSK ve SALT arşivinden bir seçkiyi de Bursa’ya taşıyor.
Herhangi bir akım içerisinde sıkışıp kalmaktansa birçok akımdan ve disiplinden ilham alan Taylan’ın çalışmalarında hikâye anlatımı sıklıkla öne çıkıyor. İnsanların kendilerini ifade edebilmek için yarattıkları yeni eylem biçimlerini resimleştirirken kendisi de yeni bir dil arayışına giren sanatçının çalışmalarında sosyopolitik yansımalar ağırlıkla yer alıyor. Sergi, figüratif üslubuyla Türk resim sanatında önemli bir konum edinen sanatçının üretimlerine farklı perspektiflerden mercek tutuyor.
1 Mayıs Marşı’nın Bestecisi: “O Günler de Gelecek”
1 Mayıs’ın Orhan Taylan’ın çizdiği afişleri kadar, 1 Mayıs Marşı da toplumsal hafızada yer edinmiş durumda. 2022’de vefat eden “1 Mayıs” marşının yazarı ve bestecisi Sarper Özsan, ArtDog Istanbul’dan Semra Dursun’a konuşmuştu.
Özsan, 1970’lı yıllardan beri işçi ve emekçi sınıfının sesi olan ünlü 1 Mayıs Marşını, 1973’te Ankara Sanat Tiyatrosu’nun “Ana” adlı oyunu için yazıp bestelemişti. Akabinde marş Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından Türkiye işçi sınıfına armağan edildi.
1 Mayıs marşının yazarı ve bestecisi Sarper Özsan
Özsan söyleşide, “Dünyada şu anda devrim dalgası yükselmiyor. Oysa bizim gençliğimizde 60’li yıllarda bütün dünyada devrim dalgası yükseliyordu. Bu dalga bütün dünyayı bütün halkları etkilemişti. Ama şimdi böyle bir dalga görmüyorum. Tarihler, dönemler dalgalar halinde gelir. O günler de gelecek,” demişti.
1966’da Roma Güzel Sanatlar Akademisi’nden mezun olduktan sonra Türkiye’ye döndü. TİP’e katıldı. TİP’in ve çeşitli sendikaların görsel işlerini üstlendi. Avuç içinde tutulan Dünyayı avucunun içinde temsil eden 1 Mayıs posterini tasarladı. Heykel sanatçısı Kuzgun Acar ve karikatürcü Tan Oral ile çeşitli ortak çalışmalarda bulundu. Çizdiği “1 Mayıs” afişi Prag’da düzenlenen uluslararası sendikal afişler yarışmasında birincilik ödülü aldı. 1976’da düzenlenen Antalya Uluslararası Sanat Festivali’nde ilk duvar-resmini yaptı ve ardından Görsel Sanatçılar Derneği Başkanlığı’na seçildi. Barış Derneği’nin kurucu üyelerinden ve yönetim kurulu üyelerinden biri olduğu için 1982’de tutuklandı. 1986’da serbest bırakıldı.
Eserleri 1988-1990 yılları arasında Londra, Amsterdam ve Moskova gibi kentlerde sergilendi. Taylan, 4 Kasım 2023’te tedavi gördüğü hastanede 82 yaşında vefat etti.
*”Orhan Taylan Sokağın Direniş Hafızası”, 28 Temmuz’a dek Nâzım Hikmet Kültürevi ve Meteor I Balat Kültürevi’nde görülebilecek.
