Güncel sanatın iki ölümsüz yıldızı, Andy Warhol ve Jean-Michel Basquiat
Warhol’un küresel bir yıldız haline geldiği günlerde Basquiat yaban bir sanatçı olarakönce New York’un ara sokaklarında, yeraltında ismini yeni yeni duyurmaya başlıyordu. Grafitinin yıldızı deniyordu onun için, akademiye ‘bulaşmamış’ olması övülüyordu. Bir araya geldiklerinde özel bir arkadaşlık kurdular, arkadaşlık işe dönüştü ve elektrik yüklü dostlukları ikisi için de yeni bir dönemi başlattı.
Warhol’un belgeleme ve kayıt altına alma sevgisi Basquiat ile dostluğunda da kendini gösterdi, 1980’ler New York’unu fon olarak seçti ve Basquiat ile geçen günlerini not etti, sayısız fotoğraf çekti. Masum bir hatırat değildi bu, kavgaları, çekişmeleri, sınırlarda dolaşan halleriyle yazılacak, anlatılacak çok şey vardı.
Andy Warhol Foundation ve Jean-Michel Basquiat Estate’in ortak çalışmasıyla fotoğraflar, yazılar bir araya getirildi ve elimizde bugün müthiş bir anı kitap var. İçinden Madonna’nın, Grace Jones’un, Keith Haring’in, Fela Kuti’nin geçtiği bir kitap bu. Warhol on Basquiat iki büyük yıldızın hayatlarına, ilişkilerine, sanat ve yaşam pratiklerine dair bir kitap. Andy Warhol günlüklerinden parçalarla, fotoğraflarla bir döneme tanıklık ediyor okur.
Şimdiden bir uyarı, Warhol on Basquiat’ta saf gerçek var. Fotoğraflar kışkırtıcı ve hiçbir noktada kurmaca değil. Bir aile albümü olmayacak göreceklerimiz, tersine inişli çıkışlı bir dostluğun, kendine yer açmak için yeteneğinden başka bir şeyi olmayan Basquiat ile ikonik Warhol’un tuhaf kesişme sahnelerinin dökümü. 1982’de tanışan ve Warhol’un ölümüne kadar dostlukları kademe kademe derinleşen ikilinin ilişkileri şüphesiz sanat çevrelerince çok yorumlandı, çok konuşuldu. Basquiat Warhol’u yaşamında eksik her şeyin yerine koydu, Warhol ise genç yıldızın ışığından faydalandı –bunun iyi mi yoksa kötü mü olduğunu tartışmak artık çok da anlamlı sayılmaz. Ancak Warhol’un ölümünden sonra Basquiat’ın zaten başa çıkmakta zorlandığı bağımlılıklarının tamamen esiri olduğunu ve 27 yaşında over dose nedeniyle hayatını kaybettiğini biliyoruz.
Fotoğraflarda Basquiat’ı hep en gerçek halleriyle görüyoruz, kurmaca, estetize edilmiş, poz sahneler yok Warhol on Basquiat’ta. Ağırlık kaldırırken, manikür yaptırırken, partilerdeki halleriyle görüyoruz Basquiat’ı. Çalışırken, üretirken, yaratırken izliyoruz. Warhol’un Basquiat’a karşı takıntı haline gelmiş bir ilgisi olduğunu biliyoruz, zaten çektiği yüzlerce fotoğraf da bunu gösteriyor. Ancak Basquiat’ın da ne olduğundan fazlasıyla haberi var belli ki, gülümsüyor, kayıt altına alındığını biliyor, objektife (aslında Warhol’a) hayranlıkla bakıyor neredeyse her fotoğrafta.
İşin magazin kısmı her ne kadar kimi okurların akıllarını kurcalasa da kitabı hazırlayan Hermann fotoğrafların konuşmasını, üstüne fazladan yorum yapmanın anlamlı olmadığını düşünüyor. “Belli ki birbirlerinden fazlasıyla etkilenmişlerdi ve birbirleri için ilham kaynaklarıydı. Warhol dostlukların henüz başında Basquiat’ın müthiş bir sanatçı olduğunu kavramıştı.” diyor. Fazlasıyla derin, bir o kadar karmaşık bir ilişki… Zaten böylesine ışıltılı, kıvılcımlar saçan iki ismin birlikteliğinden farklı bir şey beklemek de haksızlık olurdu.
Warhol ve Basquiat’ın dostluğuyla ilgili herkesin söyleyecek bir şeyi oldu bugüne kadar. Sanat eleştirmenleri Warhol’un tartışmaya kapalı şöhretinden faydalanan Basquiat imgesini yarattılar. Warhol ise Basquiat’ın gençlik enerjisini kullanan taraftı çoğuna göre. Factory ekibinin üyelerinden sanatçı Ronnie Cutrone şöyle diyordu: “Bir çeşit sanat dünyası evliliği yaşıyorlardı, tuhaf bir çifttiler. Sembiyotik
bir durum vardı birlikteliklerinde. Biri diğerinin şöhretine, diğeriyse onun genç kanına meftundu. Dahası Basquet Warhol’a ihtiyaç duyduğu isyankar havayı da veriyordu.” Warhol on Basquiat’tan sonra bu görüşler değişir mi bilinmez ama fotoğraflarda ve notlarda net görülen bir şey var: Çok özel anlar ve anılar paylaşmış iki sanatçı var her sahnede.
Yıl 2019 ve artık Warhol da, Basquiat da hayatta değil. Geriye ikonik işler bıraktılar, ikonik bir ilişki, dostluk, adı her ne ise, bir birliktelik bıraktılar. Warhol on Basquiat belki de en çok bunun için incelenmeye değer, sözleri, yorumları, eleştirileri aşan bir hikaye var orada. Kısa süren ama pırıltılı birliktelikleri ve ortaya çıkan işlerin gücü, kalan her şeyi unutturuyor.
Warhol on Basquiat. The Iconic Relationship Told in Andy Warhol’s Words and Pictures
Michael Dayton Hermann, The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts
312 sayfa.
