Dünyanın dört bir yanında, yalnızca kitap almak ya da ödünç vermekle kalmayan; aynı zamanda mimarileriyle büyüleyen, tarihiyle ilham veren ve kitapla kurulan bağı bambaşka bir düzeye taşıyan mekânlar var. Burası yalnızca rafların değil, aynı zamanda düşlerin, sessizliğin ve bilgiyle yoğrulmuş bir estetiğin dünyası.
İşte Londra’dan Seul’e, Dublin’den Türkiye’ye uzanan ve her biri kendi başına bir destinasyon olan 12 büyüleyici kitapçı ve kütüphane. Kimisi bir tiyatro salonundan dönüştürülmüş, kimisi gotik tavanlarıyla baş döndürüyor, kimisiyse bir bilim kurgu sahnesinden fırlamış gibi.
Bu seçki, kitap kokusunun peşinden gidenler, bir kütüphaneyi görmeden o şehri gezdim saymayanlar ve her seyahate en az bir kitap sığdıranlar için…
Daunt Books – Londra, İngiltere
Edward döneminden kalma zarif iç mimarisiyle Londra’nın Marylebone semtinde yer alan Daunt Books, kitapçı olmanın ötesinde bir seyahate davet. Yüksek tavanları, ahşap galerileri ve William Morris desenleriyle tam bir bibliyofil mabedi olan bu mekân, kitaplarını ülkeler bazında düzenlemesiyle de dikkat çekiyor. Seyahat edebiyatına odaklanan raflarında, kurgu dışından romana kadar her şeyi coğrafi bir yolculukla keşfedebilirsiniz. Yıl boyunca yazar buluşmalarına ve kendi edebiyat festivaline de ev sahipliği yapan bu bağımsız kitapçı, zamanı unutturan bir durak.
El Ateneo Grand Splendid – Buenos Aires, Arjantin
The Guardian’ın “dünyanın en iyi ikinci kitapçısı” olarak seçtiği El Ateneo Grand Splendid, Buenos Aires’in Recoleta semtinde yer alan görkemli bir tiyatro ve sinema binasının zarafetini özenle koruyor. 1919’da açılan bu tarihi mekan, bir zamanlar bale, opera ve Arjantin’in ilk sesli filmlerine ev sahipliği yaptı; ayrıca ünlü tango sanatçısı Carlos Gardel’in kayıtlarının yapıldığı bir stüdyoya da dönüştü. Bina, İtalyan sanatçı Nazareno Orlandi’nin fresklerle bezediği kubbesi ve orijinal dekorasyonuyla ziyaretçilerini büyülüyor. Günümüzde 120.000’den fazla kitabın raflarda yer aldığı bu mekânda, eski tiyatronun sahnesi kahve içmek ve kitap okumak için şık bir alan sunuyor. Alt katta çocuklar için ayrılmış özel bölüm ve üst katta düzenlenen sergiler, El Ateneo’yu sadece bir kitapçı değil, Buenos Aires kültürünün yaşayan ve nefes alan bir simgesi haline getiriyor.
State Library Victoria – Melbourne, Avustralya
1854 yılında kurulan State Library Victoria, yalnızca Avustralya’nın en eski halk kütüphanesi değil, aynı zamanda dünyadaki ilk ücretsiz kamu kütüphanelerinden biri. “Halkın üniversitesi” olarak tasarlanan bu kültürel yapı, Viktorya mirasını koruma sorumluluğuyla şekillenen koleksiyonları, zamana yayılan mimari katmanları ve 2019’da tamamlanan Vision 2020 projesiyle yenilenen kamusal alanlarıyla geçmiş ile geleceği aynı çatı altında buluşturuyor. Ian Potter Queen’s Hall gibi etkileyici okuma salonları ve girişteki açık çim alanıyla, sadece bilgiye değil ilhama da davet eden bir mekân.
Bookstore Dominicanen – Maastricht, Hollanda
13. yüzyıldan kalma görkemli bir Dominiken kilisesinin kalbinde yer alan Bookstore Dominicanen, yalnızca bir kitapçı değil, gotik mimarinin gölgesinde kurulmuş bir edebiyat mabedi. Yüzyıllar boyunca ahırdan konser salonuna, otomobil galerisinden çocuk karnavalına kadar pek çok işlev üstlenen bu tarihi yapı, 2006 yılında raflarla yeniden hayat buldu. Jan Vassens’in 17. yüzyıla tarihlenen tavan freskleri ve 1337 tarihli, Avrupa’daki en eski Thomas Aquinas betimiyle süslenen kilise, bugün hem bir sanat hazinesi hem de kitap tutkunları için büyüleyici bir mekân sunuyor. Asimetrik yerleştirilmiş çelik kitap kuleleri arasında yükselirken, geçmişin izleriyle geleceğin hikâyelerine dokunmak mümkün.
The Last Bookstore – Los Angeles, ABD
“Dünyanın en çok fotoğraflanan kitapçısı” unvanına sahip The Last Bookstore, 500 binden fazla kitap ve plakla Kaliforniya’nın en büyük bağımsız kitapçısı olarak Los Angeles’ın kalbinde yer alıyor. 2005 yılında bir çatı katında başlayan bu hikâye, bugün tarihi Spring Arts Tower içinde 22 bin metrekarelik büyüleyici bir evrene dönüşmüş durumda. Sanat galerileri, saklı odalar ve merak uyandıran geçitlerle dolu bu mekân, yalnızca bir kitapçı değil; yaşayan, nefes alan bir kültür alanı.
Starfield Library – Seul, Güney Kore
2017 yılında Gangnam’daki COEX Alışveriş Merkezi’nin kalbinde açılan Starfield Library, 13 metre yüksekliğindeki devasa kitap rafları ve 50.000 kitaptan oluşan zengin koleksiyonuyla benzersiz bir bilgi ve kültür sığınağı. Ziyaretçilerine özgürce okuyup çalışabilecekleri çok çeşitli masa düzenleri sunan bu sıcak ve davetkâr alan, kitapların korunması için güvene dayalı bir işletim anlayışını benimsiyor. Topluluk katılımı ve bağışlarla büyüyen kütüphane, sadece kitap okumakla kalmayıp konserler, söyleşiler ve kültürel etkinliklerle de dolup taşan canlı bir kültür merkezi haline geldi.
Shakespeare and Company – Paris, Fransa
Shakespeare and Company, 1951 yılında Amerikalı George Whitman tarafından Paris’in merkezinde, Seine Nehri kıyısında, Notre-Dame Katedrali’nin karşısında kurulan ünlü kitapçı, ilk başta Le Mistral adıyla açıldı. 1964’te William Shakespeare’in doğumunun 400. yılı şerefine, Shakespeare and Company ismini aldı. Kitapçı, yazarlar ve sanatçılar için bir buluşma noktası olarak kısa sürede Paris’in önemli edebiyat merkezlerinden biri oldu. Whitman, kitapçıda kalan “Tumbleweed” adı verilen genç yazarlara ve sanatçılara misafirperverliğiyle tanındı. Bugün, Whitman’ın kızı Sylvia tarafından yönetilen Shakespeare and Company, edebiyat etkinlikleri ve yayınevi projeleriyle hayatını sürdürüyor.
Powell’s Books – Portland, ABD
Portland, Oregon’da bulunan Powell’s Books, Amerika’nın en büyük bağımsız kitabevi olarak şehirde tam bir kültür ve edebiyat merkezi haline gelmiştir. 1970 yılında Chicago’da kurulan Powell’s, 1971’de kurucusu Michael Powell’ın Portland’a taşınmasıyla birlikte burada büyüyüp gelişerek bugün 68.000 metrekarelik bir alana yayılan devasa bir kitap cennetine dönüşmüştür. Hem yeni hem de ikinci el kitapları aynı raflarda bulunduran öncü yaklaşımları, müşterilere geniş seçenekler sunarken, renklerle kodlanmış bölümleri ve üç katlı mağazasıyla ziyaretçilerin kaybolarak kitapların içinde kaybolmasına imkân verir. Powell’s, sadece bir kitapçı değil; aynı zamanda Portland’ın canlı edebiyat topluluğunun kalbi, yazarlar ve okurlar için buluşma noktasıdır ve şehirdeki üç farklı mağazasıyla ziyaretçilerine benzersiz bir deneyim sunmaya devam etmektedir.
Trinity College Library – Dublin, İrlanda
İrlanda’nın en büyük kütüphanesi olan bu kütüphane, 1592’de kolejin kurulmasıyla tarihine başlamış ve 400 yılı aşkın akademik gelişimin izlerini taşıyan 6 milyondan fazla basılı esere ev sahipliği yapmaktadır. En ünlü el yazmaları arasında, 1660’larda Henry Jones tarafından bağışlanan Book of Kells ve Book of Durrow bulunur. Ayrıca Ussher ve Fagel koleksiyonları gibi özel arşivler de kütüphanede yer alır. 1801’den beri İngiltere ve İrlanda’da yayımlanan eserlerin kopyalarını alma ayrıcalığına sahip olan kütüphane, hem kolejin akademik ihtiyaçlarını karşılamakta hem de uluslararası çapta saygın bir araştırma merkezi olarak hizmet vermektedir. Yıllık olarak yüzbinlerce ziyaretçiyi ağırlayan kütüphane, zengin el yazmaları ve sergileriyle kültürel bir hazine niteliği taşırken, modern bilgi erişim yöntemleri ve eğitim-araştırma süreçlerindeki yeniliklerle de öncü olmaya devam etmektedir.
Libreria Acqua Alta – Venedik, İtalya
Venedik’te, yolların suyla kaplı olduğu bir şehirde kitap koleksiyonu tutmak zordur ama Libreria Acqua Alta bu sorunu yaratıcı bir şekilde çözüyor. Kitaplarını su geçirmez küvetlere, plastik kutulara ve hatta bir gondola yerleştirerek koruyorlar. Adı “Yüksek Su Kitabevi” olan bu mekan, duvarlara kadar dolu odalarında kitaplar, dergiler, haritalar ve çeşitli basılı materyallerle dolu büyüleyici bir atmosfer sunuyor. Venedik’in sık sık yaşadığı taşkınlarda su, mağazanın zemininden birkaç santimetre yükselebiliyor; ancak burada kitaplar bu sayede zarar görmüyor. Kitabevinin sıradışı atmosferi, yangın merdiveni yerine doğrudan kanala açılan bir kapı ve mağazanın kedileriyle tamamlanıyor.
Livraria Lello – Porto, Portekiz
Portekiz’in Porto şehrinde bulunan Lello Kitabevi, neo-Gotik ve Art Nouveau tarzlarının eşsiz bir birleşimini sunan tarihi ve mimari açıdan büyüleyici bir yapıdır. 1869 yılında Fransız yayınevi Ernesto Chardron tarafından kurulan kitabevi, özellikle Portekiz edebiyatını desteklemek ve okuma kültürünü yaymak amacıyla açılmıştır. 1894’te José ve António Lello kardeşlerin devralmasıyla kültürel etkinlikler ve topluluk odaklı projelerle Porto’nun önemli bir edebiyat merkezi haline gelmiştir. 1906’da mühendis Francisco Xavier Esteves’in tasarladığı mevcut bina, sivri kemerler, detaylı ahşap işçiliği ve renkli vitray tavanıyla ziyaretçileri etkiler. 2016’daki kapsamlı restorasyon ise tarihi dokuyu koruyarak yapının dayanıklılığını artırmış ve artan turist akışına uygun modern altyapı imkânları sağlamıştır. Lello Kitabevi, Portekiz edebiyatını tanıtmanın yanı sıra, yerel ekonomiye katkıda bulunan ve dünya çapından ziyaretçileri çeken kültürel bir simge olarak önemini korumaya devam ediyor.
Robinson Crusoe 389– İstanbul, Türkiye
1994 yılında Burçin Kimmet tarafından kurulan Robinson Crusoe 389, yalnızca bir kitapçı değil; aynı zamanda İstanbul’un kültürel belleğinde özel bir yere sahip bağımsız bir mekân. İsmini İstiklal Caddesi’ndeki ilk adresinin kapı numarasından alan bu özgün kitapçı, zamanla bir entelektüel buluşma noktasına dönüştü. Grafik tasarımcı Bülent Erkmen, yazar ve müzisyen Mehmet Güreli, mimar Han Tümertekin gibi isimlerin dokunuşlarıyla şekillenen Robinson Crusoe 389, her daim “duvarlar boyunca kitap” fikrini merkezine aldı. Özgün seçkisi, dünya edebiyatından düşünce kitaplarına, görsel sanat yayınlarından çocuk kitaplarına uzanan geniş yelpazesiyle kitapseverlere nitelikli bir okuma deneyimi sunuyor. Bugün Salt Beyoğlu’nun giriş katında yer alan Robinson Crusoe 389, düzenlediği yazar buluşmaları, imza günleri ve etkinliklerle İstanbul’un dinamik kültür ortamına katkı sunmaya devam ediyor. Sessizce raflara yerleşen her kitap, burada bir diyalog başlatıyor; mekân ise yalnızca kitaplara değil, düşünceye, zamana ve şehre açılıyor.
