Jane Birkin, 1981’de Paris’ten Londra’ya uçarken yanında yine o meşhur sepeti vardır. Yanlışlıkla eşyaları yere dökülür ve “Neden cepleri olan ve içine her şeyin sığacağı bir çanta yapılmıyor” diye serzenişte bulunur. O sırada yanındaki yolcuysa Hermès’in CEO’su Jean-Louis Dumas’tır, dileği kısa bir süre sonra gerçek olur… Birkin çanta ilk olarak 1984 yılında siyah deriyle üretildi ve o ürün Hermès’in en çok satan ve markayla en çok özdeşleşen modellerinden biri oldu. Fakat aradan geçen tam 50 yılın ardından Birkin çantaları son dönemde modadan bambaşka bir başlıkla gündemde. Çünkü her alanda akışı değiştiren dijital gelişmeler bu konuda da yeni bir gri alan yarattı. Los Angeles’lı sanatçı Mason Rothschild’ın NFT koleksiyonu “Meta Birkins”, Hermès’in imzasıyla bütünleşmiş adını Jane Birkin’den alan Birkin çantalarını NFT ortama taşıyınca, marka sanatçıya dava açtı. İhtilaflar her yeni aşamada sürmeye devam ediyor.
Birkin/MetaBirkin davası, Hermès’in Mason Rothschild‘a (diğer adıyla Sonny Estival) karşı, Birkin çantasının çeşitli desenlerde kürkle kaplı üçboyutlu görsellerinden oluşan “MetaBirkins” isimli NFT koleksiyonu ile ilgili açtığı hukuk savaşı ile başladı. Jüri, Rothschild’ın NFT’lerinin sanat olarak kabul edilmelerini sağlayacak testten geçemediğine karar verdi ve mahkeme 2023 Şubat’ında sanatçının Hermès’e 133 bin dolar tazminat ödemesine hükmetti. Ayrıca Hermès, Rothschild’a karşı ihtiyati tedbir kararı talebinde bulundu ve bu talep 2023 Haziran’ında mahkeme tarafından kabul edildi.
“Jüri, Rothschild’in MetaBirkins’indeki Sanatı Göremedi”
2024 Ocak ayında Mason Rothschild, MetaBirkins’i Stockholm’deki Spritmuseum‘da düzenlenecek Andy Warhol sergisinde sergilemek istedi. İhtiyati tedbir kararının NFT’lerini sergileme iznini kapsayıp kapsamadığına ilişkin açıklama yapılması için mahkemeye dilekçe verdi. Bunun üzerine mahkeme bahsi geçen sergi hakkında ayrıntıları öğrenmek için iki tanık dinledi: Spritmuseum küratörü Mia Sundberg ve serginin düzenlenmesine yardımcı olan eleştirmen Blake Gopnik. Gopnik, 2023 Şubat ayındaki karardan kısa bir süre sonra Washington Post’ta “Yanlış Yönlendirilmiş bir Jüri, Mason Rothschild’in MetaBirkis’indeki Sanatı Göremedi” başlıklı bir köşe yazısı yazmıştı.
Spritmuseum’a “MetaBirkins” Yasağı
ABD New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi hâkimi Jed Rakoff, tanık ifadelerini de dinledikten sonra, Rothschild’ın müzeye vereceği izinler, sergide satış olup olmayacağı ve NFT’lerin sergi bağlamındaki tanıtılma şekli dahil olmak üzere hiçbir ayrıntı vermediğine yönelik Hermès’in sunduğu hukuki argümanları kabul etti.
Rothschild’ın elinde müzeyle yaptığı anlaşmanın kapsamına dair herhangi bir sözleşme de yoktu. 13 Mart’ta mahkemeye sunulan yeni belgelerle birlikte Rothschild’a yönelik ihtiyati tedbir kararı doğrultusunda Stockholm’deki Spritmuseum‘da MetaBirkins’i sergilemesinin neden mümkün olmadığı detaylı bir şekilde açıklandı.
Sanatçı mı Dolandırıcı mı?
Hâkim Jed Rakoff, geçen seneki ihtiyati tedbir kararının ardından Rothschild’i MetaBirkin resimlerini “para kesmek” için sanatçı gibi “poz vererek” hilesini gizlemeye çalışan “açık bir dolandırıcı” olmakla suçlamıştı.
Sergileme yasağının üzerine hâkim, dolandırıcılık iddiasını şu sözlerle tekrarladı:
“Jürinin oybirliğiyle tespit ettiği gibi, Rothschild’in MetaBirkins NFT’lerini halkı görüntülerin arkasında bir şekilde Hermès’in olduğuna inandırmak yani kandırmak için tasarladığına dair açık ve somut bir ifade olmadan; sergiyi ziyaret edenlerin MetaBirkins NFT’lerinin yaratılmasının ve dağıtılmasının Hermès’in hiçbir rolünün olmadığı ve dolandırıcılık amaçlı bir girişim olduğunu anlamalarını beklemek için çok az neden var.”
