Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Los Angeles’taki Getty Müzesi‘nin yıllardır elinde tuttuğu ve müzenin öne çıkan parçalarından antik bir Yunan heykelinin gerçek sahibinin İtalya olduğuna karar verdi. İtalyan hükûmeti, heykeli yıllardır geri almaya çalışıyordu. İtalya’nın bu heykelin peşine düşmesi, ülkenin topraklarından yağmalanan ve dünya çapındaki müzelere ve özel koleksiyonculara satılan antika parçaları geri almak için yıllardır süren kampanyasının bir parçası.
Uzmanlar “Victorious Youth” (Muzaffer Gençlik) adlı heykelin M.Ö. 300-100 yılları arasında Antik Yunan’da kimliği bilinmeyen bir heykeltıraş tarafından yapıldığını ve birkaç yıl sonra Romalılar tarafından bugünkü İtalya’ya taşındığını düşünüyor. Heykeli taşıyan geminin battığı ve heykelin 1964 yılında İtalyan balıkçılar tarafından uluslararası sularda bulunana kadar Adriyatik Denizi’nin dibinde kaldığı sanılıyor.
İtalya’nın Heykeli Geri Alma Girişimleri
İtalyan yetkililer, heykelin 1977 yılında Getty Müzesi tarafından yaklaşık 4 milyon dolara satın alınmadan önce yasadışı yollarla yurtdışına kaçırıldığını iddia ediyor. Getty Müzesi’nin heykeli satın almasından önce İtalyan yetkililer eserin transit geçtiği ülkelerdeki yetkililere yapılan başvurular ve uluslararası polis teşkilatı Interpol tarafından yürütülen soruşturmalar da dâhil olmak üzere, eseri geri almak için birçok başarısız girişimde bulunmuştu.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararını Verdi
En son 2018’de İtalya Temyiz Mahkemesi’nin verdiği heykele el konulması ve iade edilmesi yönündeki kararına Getty Müzesi itiraz etmiş fakat İtalyan mahkemesi bu kararı yeniden onaylamıştı. Bunun üzerine Getty Müzesi, mülkiyetin korunmasına ilişkin Avrupa İnsan Hakları Protokolü kapsamında heykel üzerindeki haklarının, İtalya’nın heykeli geri alma kampanyası tarafından ihlal edildiğini ileri sürdü. Böylece konu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine taşınmış oldu. Geçtiğimiz hafta perşembe günü (2 Mayıs), AİHM kararını verdi:
“Mahkeme, bir ülkenin kültürel ve sanatsal mirasının korunmasının Sözleşme’nin amaçları bakımından meşru bir amaç olduğunu yinelemiştir. Özellikle Getty Trust’ın İtalyan Devletinin taleplerinden ve heykeli geri alma çabalarından haberdar olmasına rağmen heykeli satın almaktaki ihmali veya kötü niyeti nedeniyle, zorlama kararı İtalya’nın kültürel mirasının bir parçası olan bir eserin iadesini sağlama amacıyla orantılı bulunmuştur.”
AİHM heyeti, İtalya’nın talebinin yasal dayanağının sağlam olduğuna karar verdi çünkü İtalyan yetkililer “heykelin İtalya’nın kültürel mirasının bir parçası olduğunu ve aynı zamanda yasal olarak (kendisine) ait olduğunu makul bir şekilde göstermiştir.”
“Bu sadece İtalyan hükûmeti için bir zafer anlamına gelmiyor. Bu, kültür için de bir zaferdir” diyen Maurizio Fiorilli, İtalyan hükûmetinin avukatı olarak İtalya’nın yağmalanan antika eserlerini ve özellikle de Getty’deki heykeli geri alma çabalarına öncülük etmişti.
Getty Müzesi Geri Adım Atmıyor
İtalya, mahkeme kararını “zafer” olarak nitelendirse de Getty Müzesi, 2 Mayıs’taki karardan sonra şu açıklamayı yaptı:
“Getty’nin ne bir İtalyan sanatçı tarafından yaratılmış ne de İtalya topraklarında bulunan bir sanat eserini yaklaşık elli yıldır kamuya açık istemesinin, makul, etik ve Amerikan ve uluslararası hukukla tutarlı olduğuna inanıyoruz.”
ABD’nin AİHM’ye üye olmaması, dolayısıyla da kararlarının bağlayıcı olmaması nedeniyle anlaşmazlığın bundan sonraki seyri belirsiz. Getty, uzun zamandır heykel üzerindeki hakkını savunuyor ve İtalya’nın heykel üzerinde hiçbir yasal hakkı olmadığını söylüyordu. Mevcut tavrını devam ettiren Getty, mahkeme günü, heykeli elinde tutmak için yasal mücadeleye devam edeceğine söz verdi.
