İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından, Avrupa Birliği desteğiyle ve Marmara Belediyeler Birliği (MBB) iştirakiyle yürütülen Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı üç yıllık yolculuğunu “Adına Ortaklaşa Dedik” adlı etkinlikle tamamladı. Feriye’de düzenlenen etkinlik gün boyu süren oturumlar, film gösterimi ve müzik performansıyla gerçekleşti.
Etkinliğe Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu temsilcileri, Türkiye’nin farklı şehirlerinden belediye başkanları, sivil toplum temsilcileri, kültür profesyonelleri ve sanatçılar katıldı. Üç yıl boyunca kültür-sanat alanında kurulan adil, katılımcı ve kapsayıcı işbirliklerinin anlatıldığı buluşmada, Ortaklaşa topluluğunun yerelde başlayan yolculuğunun, önümüzdeki dönemde Culture Action Europe ağı işbirliğiyle Avrupa ölçeğine taşınacağı da açıklandı.
Kültür Alanında Adil, Katılımcı, Kapsayıcı Bir İşbirliği Modeli
Gazeteci Aysun Öz’ün sunuculuğunu üstlendiği etkinlik, İKSV Genel Müdürü Görgün Taner, Marmara Belediyeler Birliği Genel Sekreteri M. Cemil Arslan ve Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Başkan Yardımcısı Geçici Maslahatgüzar Jurgis Vilcinskas’ın konuşmalarıyla başladı.
İKSV Genel Müdürü Görgün Taner konuşmasında, “Ortaklaşa için bugüne kadar çalışan herkesi bir arada görmek çok sevindirici. Verimli, şaşırtıcı, duygu yüklü bir üç yıl geçti. Bu üç yıl boyunca kültür-sanat dünyasından, sivil toplumdan, yerel yönetimlerden bir araya gelen insanlar buluştular; birbirlerini anlamaya çalıştılar ve diyalog ortamı oluşması için birbirlerini dinlediler,” diyerek proje ile sivil toplum ve yerel yönetimlerin “bundan sonra da geleceği daha iyi nasıl kurgularız sorusunun cevabını birlikte arayacaklarını” vurguladı.
Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Başkan Yardımcısı Geçici Maslahatgüzar Jurgis Vilcinskas ise konuşmasında “Burada, Türkiye’de Ortaklaşa aracılığıyla kalıcı bir şey inşa ettik: insanları, şehirleri ve kıtaları birbirine bağlayan bir köprü olarak kültüre inanan bir topluluk. Önümüzdeki aylarda ve yıllarda Avrupa vrupa Birliği desteğiyle bu topluluk daha da güçlenecek. Ortaklaşa, kültürün insanları, şehirleri ve fikirleri birbirine bağlayan güçlü bir demokrasi aracı olabileceğini gösterdi” ifadesinde bulundu.
Proje 50 Bin Kişiyi Bir Araya Getirdi
İlk oturumda Aysun Öz’un sorularını yanıtlayan İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece;“Kültür politikaları yalnızca sanatı değil; ifade özgürlüğünü, demokratik katılımı ve birlikte yaşam kültürünü de kapsıyor. İKSV olarak 2010’dan bu yana, kültür-sanatın sürdürülebilirliği için diyaloğu güçlendiren, yerelde yeni işbirlikleri kuran çalışmalar yürütüyoruz. Bu birikimin üzerine inşa ettiğimiz Ortaklaşa, kültür alanında adil, katılımcı ve kapsayıcı bir işbirliği modeli geliştirerek, belediyelerle sivil toplum arasında güvene dayalı ilişkilerin mümkün olduğunu gösterdi” dedi. 
Oturumda ayrıca program kapsamında yürütülen çalışmaların bir özetini veren Özlem Ece, “Üç yılda 13 projeye toplam 1,3 milyon avro hibe desteği sağlandı, 44 kültür-sanat profesyoneli istihdam edildi. 6 kültür-sanat mekânı dönüştürüldü, 22 mekân yeniden kültür-sanat etkinliklerine ev sahipliği yaptı. Projeler kapsamında 16 çalıştay düzenlendi; 6 kültür politikası belgesi, 6 protokol, 4 kitap, bir rehber ve bir araştırma raporu yayımlandı. Festivaller, sergiler, çocuk ve kent bienali, konserler ve kültür-sanat günleri aracılığıyla 5.000’i çocuk yaklaşık 50.000 kişi kültür-sanat aracılığıyla bir araya geldi. Ortaklaşa, kültür-sanatın birlikte yaşamanın, güvenin ve dayanışmanın da ortak dili olduğunu herkese yeniden hatırlattı” dedi.
Etkinlik, üç yılın hikâyelerini derleyen, yönetmenliğini Vuslat Karan ve Burcu Melekoğlu’nun yaptığı, “Adına Ortaklaşa Dedik” isimli filmin gösterimiyle devam etti.
Belediye Başkanları Yerelden Deneyimlerini Paylaştı
“Türkiye’de Yerel Kültürel İşbirlikleri” başlıklı oturumda, Adıyaman Belediye Başkanı Abdurrahman Tutdere, Borçka Belediye Başkanı Ercan Orhan ve Merzifon Belediye Başkanı Alp Kargı Ortaklaşa projesi kapsamında edindikleri deneyimleri ve yerelde kurulan kültürel işbirliklerinin kent yaşamına etkilerini paylaştı.
Oturumun moderatörlüğünü Marmara Belediyeler Birliği Genel Sekreteri M. Cemil Arslan ve İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece üstlendi. Adıyaman Belediye Başkanı Abdurrahman Tutdere konuşmasında “Şehrimizde vatandaşların yeniden hayata tutunması için, yıkılan hayatları onarmak adına, hepimizin mutabık olduğu; kültürün ve sanatın iyileştirici gücü odağa alındı. Bu konuda katkıları olan tüm paydaşlara bir kere daha teşekkür ediyorum” dedi. Borçka Belediye Başkanı Ercan Orhan ise, “Toplumda kültür-sanat aracılığıyla fark yaratan, kültürün hafızalara yerleşmesine aracılık eden bu ortaklaşmaya aracı olan İKSV’ye teşekkür ediyorum” ifadelerini kullandı. Merzifon Belediye Başkanı Alp Kargı, “Ortaklaşa aracılığıyla, belediye ve sivil toplumun ortak projelerde rahatlıkla paydaş olabildiğine” değindi ve “kalkınmanın yerelden başladığı gerçeği üzerine inşa edilen projelerin” başarıya ulaşacağını belirtti.
Panelde, kültür ve sanatla dönüşen kent yaşamına dair Adıyaman’da gerçekleştirilen Perre Çocuk ve Kent Bienali, Borçka’da düzenlenen Demir Elma Festivali ve Merzifon’daki Motorhane Kültür Ağı projelerinden örnekler aktarıldı. Başkanlar, adil bir kültürel işbirliğinin oluşma koşullarına dair görüşlerini paylaştı.
Programa Hopa Belediye Belediye Başkanı Utku Cihan, Ardeşen Belediye Başkanı Enver Atagün ve Kömür Belediye Başkanı Hasari Talaş da izleyici olarak katıldı.
Farklı Şehirlerden 13 proje, 13 hikâye
Etkinliğin ikinci bölümünde, Ortaklaşa Hibe Programı kapsamında desteklenen 13 projenin temsilcileri “Ortaklaşa Sunuyor” başlıklı oturumlarda projelerini katılımcılarla paylaştı. Farklı coğrafyalardan gelen temsilciler, kültür-sanat aracılığıyla yerelde adil kültürel işbirliklerini güçlendiren örnek uygulamaları sundular. Etkinliğin bu bölümü sona ererken Gola Derneği ekibi, katılımcılarla birlikte şarkılar seslendirdi. Sunumlar, Mimar Dr. H. Cenk Dereli kolaylaştırıcılığında hazırlandı.
Üç yılda Türkiye’nin dört bir yanından onlarca kurum ve yüzlerce kültür profesyonelini buluşturan Ortaklaşa, kültür-sanat alanında adil işbirliği modelleri geliştirilmesine öncülük etti. Projenin, 2026-2028 yıllarını kapsayacak ikinci döneminin Ocak 2026’da başlayacağı duyuruldu. Ortaklaşa’nın yeni döneminde, Avrupa’nın kültür politikaları alanındaki en güçlü savunuculuk ağlarından Culture Action Europe da ortak olarak yer alacak. Kurulacak yeni ortaklık ağlarıyla, Ortaklaşa’nın Avrupa ölçeğinde kültürel işbirliklerine vesile olması hedefleniyor.
Culture Action Europe Genel Direktörü Natalie Giorgadze, Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı Proje Yöneticisi H. Selen Akçalı’nın moderatörlüğünde yaptığı konuşmasında Ortaklaşa topluluğunun Avrupa kültür ağlarıyla kurulacak işbirlikleriyle büyümesi hedefinin önemine değindi.
Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı Hakkında
2023–2025 yıllarında yürütülen Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı, yerelde kültür-sanat ekosisteminin adil kültürel işbirlikleriyle nasıl dönüştürülebileceğine dair örnek bir model sunuyor. Ortaklaşa’nın deneyimleri, yeni işbirliği biçimlerinin ve kültürel dayanışmanın yollarını açarak, Türkiye’nin gelecekteki yerel kültür politikaları tartışmalarına yön verecek değerli bir bilgi birikimi oluşturdu.
Kültür-sanat alanında sivil toplum kuruluşları ve belediyeler işbirliğiyle gerçekleşen program; Öğrenme, Diyalog ve Hibe olmak üzere üç alt bileşenden oluşuyor.
Ortaklaşa Hibe Programı’nın 2023 ve 2024 yıllarındaki iki açık çağrı döneminde, 44 şehirden; 21 büyükşehir, 16 il, 115 ilçe, 5 belde belediyesi ortaklığında 252 proje başvurusu alındı. 13 sivil toplum kurumu ile 18 belediyenin ortaklığıyla hayata geçirilen 13 proje, toplam 1,3 milyon avro hibe desteği aldı.
Projeler kapsamında 16 çalıştay düzenlendi; 6 kültür politikası belgesi, 6 protokol, 4 kitap, bir rehber ve bir araştırma raporu yayımlandı. 6 kültür-sanat mekânı dönüştürülürken, 22 kültür-sanat mekânı etkinliklere sahne oldu. Bir çocuk ve kent bienali, 4 festival, 5 şenlik, 10 konser, 6 sergi gerçekleştirildi. Bu etkinlikler aracılığıyla 5.000’i çocuk yaklaşık 50.000 kişi kültür-sanat faaliyetlerinde buluştu.
Ortaklaşa Diyalog Programı kapsamında 12 şehirde 21 gün süren saha araştırmasında 6 bin kilometre yol kat edildi; 7 bölgede 52 şehirden 471 katılımcı, 112 saat boyunca kültür politikası üzerine tartıştı.
Ortaklaşa Öğrenme Programı ise 10 oturumda 17 eğitmenle 20 saat süren tartışmaların ve bilgi paylaşımının platformu oldu. Programın Konuşma Serisi oturumlarında ise 10 konuşmacı, farklı şehirlerden katılımcılarla bir araya geldi.
Programıda Hibe Alan Projeler
Adıyaman Kömür I. Çocuk ve Gençlik Festivali
- Önce Çocuklar Derneği (Diyarbakır)
- Proje Ortağı: Kömür Belediyesi (Adıyaman)
Önce Çocuklar Derneği tarafından yürütülen projeyle, depremden etkilenen Adıyaman’ın Kömür ilçesinde Kömür Kültür Sanat Merkezi açıldı. Kömür Belediyesi’nin ortaklığında hayata geçirilen proje ile Diyarbakır’da ve Kömür’de kültür-sanat etkinlikleri tasarlanarak, çocuklara yönelik müzik ve tiyatro atölyeleri düzenlendi. Atölyeler sonucunda ortaya çıkan gösteriler Kömür’de ilk kez düzenlenen bir çocuk ve gençlik festivaline de taşındı.
Çekirdek Eskişehir
- Puruli Kültür Sanat Derneği (Ankara)
- Proje Ortağı: Eskişehir Büyükşehir Belediyesi (Eskişehir)
Puruli Kültür Sanat Derneği’nin Eskişehir Büyükşehir Belediyesi ile ortaklaşa gerçekleştirdiği bu projeyle, belediyeye ait âtıl bir yapının ideal dönüşüm planı, Eskişehir’deki kültür-sanat aktörleriyle yapılan toplantı ve atölye çalışmalarında belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda, katılımcı yöntemlerle ulusal ve uluslararası paydaşlardan edinilen deneyimlerle tasarlandı. Plan, üç bileşen çerçevesinde şekillendirildi: Mimari tasarım, kültür-sanat programı ve yönetişim modeli.
Konserve: Kentlerarası Misafir Sanatçı Programı Ağı
- Teos Kültür Sanat Derneği (İzmir)
- Proje Ortağı: Nilüfer Belediyesi (Bursa), Selçuk Belediyesi (İzmir)
Ege bölgesinde kültürel kapasiteyi artırmaya yönelik çalışmalar yürüten Teos Kültür Sanat Derneği’nin, Nilüfer Belediyesi (Bursa) ve Selçuk Belediyesi (İzmir) ortaklığında gerçekleştirilen misafir sanatçı programı desteklendi. Bu proje, kırsal kültürel mirasa dönük disiplinlerarası sanat üretimlerini teşvik etmeyi, kültür-sanat aktörleriyle yerel halkı güncel sanat etrafında bir araya getirmeyi amaçladı.
Demir Elma Festivali
- Gola Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği (Rize)
- Proje Ortağı: Borçka Belediyesi (Artvin)
Yerel aktörlerle çok paydaşlı bir festival tasarımı olarak Gola Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği tarafından Artvin Borçka Belediyesi ortaklığında yürütülen bu proje, Doğu Karadeniz’deki kültür-sanat ekosistemini güçlendirmeyi ve sivil toplum ile yerel yönetimler arasındaki işbirliğini katılımcı kültür politikaları perspektifiyle geliştirmeyi hedefledi.
Kültür Kenti Küçükkuyu
- Bir Tohum Vakfı (Çanakkale)
- Proje Ortağı: Küçükkuyu Belediyesi (Çanakkale)
Bir Tohum Vakfı’nın yürüttüğü proje; Küçükkuyu’nun kültürel ve sanatsal kapasitesini farklı alanlardaki kamusal etkinliklerle geliştirmeyi hedefledi. Atıl durumda olan veya işlevsiz kamusal alanları yeniden işlevlendirmek; kültürel okuryazarlığa katkıda bulunmak ve program sonunda Küçükkuyu Belediyesi ile ortaklaşa geliştirilen kültür politikası kapsamında Küçükkuyu’nun “kültür kenti” kimliğiyle konumlandırılması planlandı.
Darağaç Fermantasyon
- Darağaç Kolektifi Derneği (İzmir)
- Proje Ortağı: Konak Belediyesi (İzmir)
Proje kapsamında İzmir’in Umurbey Mahallesi’nde yer alan metruk bir yapının “Darağaç Mutfak” ismiyle kamusal bir mutfak alanına dönüştürülmesi; Konak Belediyesi Modern Sanat Merkezi’nin de konumlandığı sokağın “Darağaç X Ko.Mo.” ismiyle yeniden tanımlanması ve “Darağaç Fermantasyon” sergisiyle interdisipliner üretimlere evsahipliği yapılması sağlandı.
Marmara Adaları Kültür Sanat Aksı
- Galimi Çınarlı Kırsal Kalkınma ve Turizm Derneği (Balıkesir)
- Proje Ortakları: Marmara Adalar Belediyesi (Balıkesir), Balıkesir Büyükşehir Belediyesi
Galimi Çınarlı Kırsal Kalkınma ve Turizm Derneği’nin projesi; Marmara, Avşa ve Ekinlik adalarında belediyeler, sivil toplum kuruluşları ve bireysel aktörlerin oluşturduğu yerel kültür-sanat ekosisteminin katılımcı, kapsayıcı ve demokratik bir yapı kazanmasını hedefledi. Çınarlı Kültür ve Sanat Yerleşkesi’ninhizmete kazandırılması, Marmara Adalar Müzesi’nin kapasitesinin artırılması, kültür politikası eğitimi ve ada kültürleri festivali gibi çalışmalarla ortaya çıkan dinamizmin sürekli hâle gelmesi amaçlandı.
Yeni Yaşamın Filizleri: Hatay Gençlik ve Çocuk Orkestra Korosu
- Hatay Senfoni Orkestrası Kültür ve Sanat Derneği (Hatay)
- Proje Ortağı: Defne Belediyesi (Hatay)
Hatay Senfoni Orkestrası Kültür ve Sanat Derneği’nin yürüttüğü proje, Hatay’da depremden etkilenen 60 çocuğa müzik eğitimi sunarak yeteneklerini keşfetmeleri ve becerilerini geliştirmelerine olanak tanımayı amaçladı. Depremden etkilenen çocukları müzikal eğitim sürecine dahil etmeyi hedefleyen proje, fırsat eşitliğinin olduğu kapsayıcı bir eğitim sistemi kurmayı odağa aldı. Bu süreçte oluşturulan orkestra ve koro, konuk koro ve sanatçıların katılımıyla, 25 Haziran’da Hatay’da Harbiye Hidro Tesisleri’nde bir konser gerçekleştirdi.
Bizi Buluşturan Mekânlar
- Kreşendo (İstanbul)
- Proje Ortakları: Ataşehir Belediyesi (İstanbul), Maltepe Belediyesi (İstanbul), Şişli Belediyesi (İstanbul), Roof Coliving (İzmir)
Kreşendo’nun projesinde; belediyelerin kültür-sanat faaliyetlerinin programlama ve mekânsal tasarım süreçlerinin katılımcı, kapsayıcı şekilde yürütülmesi için bir rehber oluşturulması hedeflendi. Proje kapsamında, ortak belediyelerin bünyesinde bulunan üç kültür merkezi ve üç açık kamusal alanla ilişkili olarak kültürel çoğulculuk ilkesiyle, kırılgan grupların ihtiyaçlarının önceliklendirildiği ve katılımlarının sağlandığı bir kültürel programlama rehberi tasarlandı.
Gaziantep Sanat Alanı
- Nefes Kültür Sanat Derneği (Gaziantep)
- Proje Ortağı: Gaziantep Büyükşehir Belediyesi
Nefes Kültür Sanat Derneği’nin projesiyle, çocukların, gençlerin, akademisyenlerin, öğrencilerin, geleceğin yetenekli müzisyenleri ve sanatçılarının yanı sıra farklı geçmişlere sahip kültür aktivistlerinin güvenli ve esnek bir ortamda öğrenmeleri, görüşlerini ve deneyimlerini paylaşmaları amaçlandı. Suriye ve Türkiye’den kültür profesyonelleri tarafından kurulan derneğin; sosyal dayanışma ve uyumu destekleyen projelerinden biri olarak, toplumun her kesimine açık bir kültür-sanat alanı oluşturulması hedeflendi.
Motorhane Kültür-Sanat Ağı
- Sinop Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (Sinop)
- Proje Ortakları: Merzifon Belediyesi (Amasya), Urban.koop Kent Çalışmaları Kooperatifi (İstanbul)
Sinop Sürdürülebilir Kalkınma Derneği tarafından yürütülen projeyle, Merzifon’da bulunan eski bir elektrik santralinin kültür merkezine dönüşümü sürecinde; kültür merkezinin programlarının Merzifon Belediyesi ile beraber hazırlanıp yürütülmesi ve bölgedeki kültür sanat aktörlerinden oluşan sivil bir ağ oluşturulması sağlandı. Merzifon’da yeni bir kültür odağı yaratılırken, projenin iştirakçileri Amasya Belediyesi ve Sinop Belediyesi’nin de katkılarıyla kısa ve orta vadede Amasya ve Sinop ile birlikte bölgesel ölçekte kültür alanında işbirliklerininartırılması hedeflendi.
Perre Çocuk ve Kent Bienali
- Şehir Dedektifi Kent Çevre ve Sanat Derneği (İstanbul)
- Proje Ortağı: Adıyaman Belediyesi
Şehir Dedektifi’nin projesinde Adıyaman’da yaşayan çocukları, bakımverenleri ve eğitimcileri şehrin tarihi ve kültürel mirası hakkında bilgilendirerek, deprem nedeniyle zarar gören kentsel bellek ve aidiyet duygusunu kültür ve sanat yoluyla güçlendirmek amaçladı. Proje kapsamında, depremden sonra sivil toplum tarafından hayata geçirilen Hayat Parkı’nda konumlanan, belediyeye ait atölye mekânının da iyileştirilmesi hedeflendi. Çocuklarla gerçekleştirilen Perre ve Adıyaman temalı atölyelerin çıktıları Perre Çocuk ve Kent Bienali kapsamında belediyenin kültür mekânlarında müzik ve tiyatro performansları eşliğinde sergilendi.
VİRA: Doğu Karadeniz Kültür Ekosistemi
- Gola Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği (Rize)
- Proje Ortakları: Ortahisar Belediyesi (Trabzon), Hopa Belediyesi (Artvin)
Belediyelerin kültür politikasına sivil toplumu dahil eden süreçlerin oluşturulması ve Artvin, Rize, Trabzon arasında yerel yönetimlerin ve sivil toplumdaki kültür-sanat aktörlerinin ilişkilenmesi projenin ana hedefleri arasında yer aldı. Doğu Karadeniz kültür-sanat ekosisteminin durumunu analiz eden çalıştaylarla desteklenen projeyle, kırsalda da kapsayıcı işbirlikleri için güçlendirici bağlar kurulması hedeflendi.
