Türkiye’nin güneydoğusunda, Şanlıurfa yakınlarındaki Sayburç Neolitik yerleşimi, Göbeklitepe’ye yakın konumuyla dikkat çekiyor. İstanbul Üniversitesi’nden Doç. Dr. Eylem Özdoğan’ın liderliğinde 2021 yılında başlayan kazılar, Taş Tepeler Projesi kapsamında yürütülüyor ve yaklaşık 12.600 yıl öncesine tarihlenen 50’den fazla yapı gün yüzüne çıkarıldı.
Evlerden Kamusal Alanlara: Neolitik Yaşamın İzleri
Kazılarda hem özel konutlar hem de kamusal kullanım için ayrılmış yapılar ortaya çıktı. Evlerde, yemek hazırlığı ve el sanatlarına dair izler tespit edilirken, kamuya açık binalarda duvar boyunca dizilmiş birden fazla T şeklinde taş sütun ve ortada bir veya iki büyük taşın bulunduğu daha karmaşık bir düzen gözlendi. Doç. Dr. Eylem Özdoğan’ın, AA‘ya yaptığı açıklamada: “Sayburç’ta özel kamu yapılarıyla konutları bir arada gördük. Bu hem gündelik yaşama hem de özel yapılardaki etkinliklere dair ayrıntılı bilgiler sunuyor. Konutlarda gündelik yaşamın izleri, beslenmeye dair işlerin evlerde sürdürüldüğünü gösteriyor.” diyor.
Yerleşimin önemi, yaklaşık 300 yıl boyunca sürekli iskân edilmiş olmasıyla artıyor. Bu süre, araştırmacılara yuvarlak planlı yapılardan dikdörtgen planlı yapılara geçiş gibi Neolitik dönemdeki mimari ve teknik dönüşümleri kesintisiz gözlemleme olanağı sunuyor.
Taş Tepeler bölgesindeki Karahantepe, Göbeklitepe ve Sayburç gibi uzun ömürlü yerleşimler, insanlığın avcı-toplayıcı yaşamdan yerleşik hayata geçişini ve sosyal, mimari yenilikleri gözler önüne seriyor. Sayburç kazıları, Neolitik toplumların günlük yaşantısını ve kamusal-konut ayrımını anlamak için benzersiz bir pencere aralıyor.
