İkinci Dünya Savaşı’nın üzerinden seksen yılı aşkın süre geçti. Ancak Nazi yağmasının izleri, hâlâ dünyanın farklı köşelerinden yükseliyor. Hollandalı sanat tüccarı Jacques Goudstikker’in koleksiyonundan çalınan Giuseppe Ghislandi’ye (Fra’ Galgario) ait Portrait of a Lady (Contessa Colleoni), bu kez bambaşka bir yerde, Buenos Aires yakınlarındaki bir sahil kasabasında satılık bir evin ilan fotoğrafında ortaya çıktı.
Bir Koleksiyonun Karanlık Akıbeti
Amsterdam’ın önde gelen sanat tüccarlarından Goudstikker, 1940 baharında Nazi işgalinden kaçarken hayatını yitirdi. Geride bıraktığı koleksiyon ise, Hermann Göring tarafından el konularak 1.100’den fazla eserin yağmalanmasıyla dağıldı. Bu yapıtların bir kısmı savaş sonrası Hollanda’ya döndü; 2006’da Goudstikker’in tek mirasçısı Marei von Saher’e 202 eser iade edildi. Ancak Portrait of a Lady kayıp eserlerden biri olarak tarih sayfalarında kaldı.
Gazete AD’nin ulaştığı belgeler, tablonun savaş yıllarında Göring’in yakınındaki SS subayı Friedrich Kadgien’in eline geçtiğini gösteriyor. Kadgien savaş sonrası İsviçre’ye, ardından Brezilya ve Arjantin’e kaçtı; burada bir şirket kurdu, ailesiyle yeni bir hayat başlattı ve 1978’de hayatını kaybetti. Fakat geride bıraktığı miras, sadece bir aile hikâyesi değil, aynı zamanda yağmalanmış sanat eserlerinin izini de taşıyordu.
Bir İlan Fotoğrafındaki Portre
AD muhabirleri yıllarca Kadgien’in kızlarına ulaşmaya çalıştı; tüm çabalar yanıtsız kaldı. Araştırmacı gazeteci Peter Schouten, Buenos Aires’teki eve gidip kapıyı çaldığında da açan olmadı. Ancak fark ettiği bir ayrıntı her şeyi değiştirdi: “Bu arada ev satılık,” diyerek emlak ilanının linkini paylaştı. Ertesi sabah meslektaşı Cyril Rosman, ilan fotoğraflarını incelerken gördü: Beşinci karede, koltuğun üzerinde asılı duran tablo, kayıp Portrait of a Lady’ydi.
Sanat tarihçileri, ölçüler ve kompozisyonun Ghislandi’nin orijinal eseriyle birebir örtüştüğünü söylüyor. Hollanda hükümetinin uzmanları da tabloyu kopya olma ihtimalinden uzak buluyor; fakat kesinlik için yerinde inceleme gerektiğini vurguluyor. Dahası, Kadgien’in elinde olduğu bilinen ikinci bir kayıp eser –Abraham Mignon’a ait bir natürmort– de kızlarından birinin sosyal medya paylaşımında görüntülendi.
Bugün 81 yaşında olan Marei von Saher, hâlâ kayıp eserlerin peşinde: “Amacımız Jacques’in koleksiyonundan çalınan her bir eseri geri getirmek ve onun mirasını onarmak,” diyor.
