Çağdaş Türk Edebiyatı’nın önemli isimlerinden Füruzan, vefat etti. İlk öykü kitabı “Parasız Yatılı”yla Sait Faik Hikaye Ödülü’nü alan Füruzan, 12 Mart dönemindeki Türkiye tarihine 68 kuşağı olarak geçmiş, devrimci ve isyancı 1947 doğumluların hikayesini anlattığı ilk romanı “Kırk Yedi’liler” ile de Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü kazandı. Füruzan, 2023 yılında Erdal Öz Edebiyat Ödülü’ne değer görülmüş, ancak rahatsızlığı nedeniyle törene katılamamıştı.
Füruzan, öykünün yanı sıra şiirden romana, gezi yazısından denemeye ve çocuk edebiyatına kadar farklı türlerde eserler verdi. Öykülerinin bazıları tiyatro sahnesine ve sinemaya taşındı. Yönetmen koltuğunda olduğu “Benim Sinemalarım” filmi, Türk sinema tarihinin en başarılı filmler arasında sayılır.
Parasız Yatılı
29 Ekim 1939’da Feruze Çerçi ismiyle İstanbul’da doğdu. Babasını dört yaşındayken kaybetti. Yazar çocukluğunu “Ben ilkokuldan sonra devam edemedim. Parasız Yatılı sınavına girdim. Kazandım. Annemle gittik fakat parasız yatılının bir kuralı vardı. Bir kefilinizin olması lâzım. Bizim bir kefilimiz yoktu” diye anlatıyordu.
Kadıköy Devlet Konservatuarı’nın sınavlarına girdikten sonra burada okumaya hak kazandı ancak eğitimini yarıda bıraktı. 1950’li yıllarda tiyatrocu olmaya karar vererek Küçük Sahne’ye Muhsin Ertuğrul’la görüşmeye gitti. Kısa bir süre Küçük Sahne’de bulundu. Bir süre radyoda Nedim Otyam Korosu’nda şarkı söyledi. Uzun bir süre resim üzerine çalışmalar yaptıktan sonra tamamen edebiyatla ilgilenmeye karar vererek çalışmalarını bu yönde ilerletti.
Küçük İnsanlar
Füruzan, ilk kitaplarında kötü yola düşmüş kadın ve kızların, çöken burjuva ailelerinin, yoksulluk ve yalnızlıkla boğuşan kadın ve çocukların, yeni ortamlarda bunalan ve yurt özlemi çeken göçmenlerin dramlarına önyargılardan uzak ve sevecenlikle yaklaştı, kişileri derinlemesine inceledi, anlatımını ayrıntılarla besledi. Türk öykücülüğünde genellikle “küçük insanlar” diye adlandırılan toplumun ezilmiş, hakkı yenmiş, duyarlıklı iç dünyaları keşfedilmemiş insanlarını yazdı.
12 Mart dönemini anlattığı ilk romanı “Kırk Yedi’liler” ile 1975 TDK Roman Ödülü’nü kazandı. Aynı yıl bir sanatçı programıyla (D.A.A.D.) çağrıldığı Batı Berlin ’de bir yıl kalarak işçiler ve sanatçılarla röportajlar yaptı. Dokuz Çağdaş Türk Öykücüsü (1982, Volk und Welt Verlag) antolojisiyle Die Kinder der Türkei (1979, Kinderbuch Verlag) çocuk kitabını ise Doğu Berlin’de konuk kaldığı dönemde hazırladı.
Berlin’in Nar Çiçeği
Füruzan, daha sonraki yıllarda da göçmen ve gurbetçi işçi sorunları üzerinde durdu. 1988’de yayımlanan, belge niteliğindeki “Ev Sahipleri”nde Almanya’nın önde gelen aydınları ve işçileriyle konuşmalar yaptı. 1988’de yayımlanan ikinci romanı “Berlin’in Nar Çiçeği”nde de Almanya’daki göçmenlerin hayatını işledi.
Ah Güzel İstanbul
“Ah Güzel İstanbul” öyküsünden uyarlanan aynı isimdeki filmde 1981’de Ömer Kavur ile birlikte senaryo çalışması yaptı. 1982’de yayımladığı “Gecenin Öteki Yüzü” kitabında yer alan ve kitapla aynı adı taşıyan öykü, 1986’da TRT tarafından dizi olarak çekildi. Bütün çekimlerde sette bulunan Füruzan, bu deneyimden sonra kendisi de yönetmenlik yapmaya karar verdi. 1988-1989’da “Benim Sinemalarım” adlı öyküsünü senaryolaştırarak sanatçı Gülsün Karamustafa ile birlikte aynı adla sinema filmi olarak çekti. Film, uluslararası festivallerde büyük ilgi gördü.
Füruzan’ın “Kış Gelmeden” ve “Sevda Dolu Bir Yaz” adlı öyküleri, Ankara Devlet Tiyatroları tarafından sahnelendi.
Soyadı
Kariyeri boyunca hiç soyadı kullanmamasını, “Ben o yıllar çok ünlü bir soyadı taşıyordum. Çok ünlü, çok saygıdeğer iki adamın kendi akıllarıyla, emekleriyle ve yetenekleriyle ünlendirdiği saygıdeğer bir soyadıydı. Ben, o ünlenmiş soyadının bana sağlama ihtimali olan kolaylıklarına hiç yanaşmak istemedim. Ben, yazarlığımın sınanmasını öyle bir şekilde tek başıma yapıp bu büyük addan yararlanmamalıydım” şeklinde açıkladı.
Bosna Savaşı esnasında Balkanlar’ı kapsayan yolculuğunun izlenimlerini “İşte Bizim Rumeli” (1994) ve yeni baskısı “Balkan Yolcusu” (1996) kitaplarında paylaştı.
Kitapları başta Almanca olmak üzere İtalyanca, İngilizce, Fransızca, Boşnakça, Bulgarca, Farsça gibi çeşitli dillere çevrildi. 2006’da Ankara Öykü Günleri Onur Ödülü alan yazar, 2008’de 27. İstanbul Kitap Fuarı’nın Onur Yazarı olarak seçildi ve hakkında “Füruzan Diye Bir Öykü” adlı kitap hazırlandı.
ESERLERİ
Öykü
Parasız Yatılı (1971, Bilgi)
Kuşatma (1972, Bilgi)
Benim Sinemalarım (1973, Bilgi)
Gecenin Öteki Yüzü (1982, Adam)
Gül Mevsimidir (1985, Can)
Yedi Öykü (1992, Gendaş)
Sevda Dolu Bir Yaz (1999, YKY)
Toplu Öyküler (2004, YKY)
Haraç (2008, Notos)
Yaz Geldi – Seçme Öyküler (2009, YKY)
Roman
Kırk Yedi’liler (1974, Bilgi)
Berlin’in Nar Çiçeği (1988, Can)
Kırk Yedi’liler 40 Yaşında (2014, YKY)
Gezi ve röportaj
Yeni Konuklar (1977, Bilgi)
Ev Sahipleri (1981)
İşte Bizim Rumeli (1994, Can)
Balkan Yolcusu (1996, YKY)
Oyun
Redife’ye Güzelleme (1981)
Kış Gelmeden (1997)
Sevda Dolu Bir Yaz (2001)
Şiir
Lodoslar Kenti (1991, Can)
Çocuk kitabı
Die Kinder Der Türkei (1979, Türkiye Çocukları)
Ödülleri
Parasız Yatılı adlı öyküsüyle 1972 Sait Faik Hikâye Armağanı
Kırk Yedi’liler romanı ile 1975 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü
2023 Erdal Öz Edebiyat Ödülü
